Nieuwe (tijdelijke) kunst in de Domkerk

Door Liesbeth de Jong - Als levende kerk wil de Domkerk de ontmoeting tussen kerk en hedendaagse kunst stimuleren. Daarom worden er met regelmaat tentoonstellingen georganiseerd, die de bezoekers willen raken, verrassen en uitnodigen tot reflectie.  

Deze zomer is er een expositie met werk van de schilder en muralist Gijs Frieling. Nu geen kunstwerken die in de beslotenheid van een atelier tot stand zijn gekomen. Het centrale werk is hier ter plekke, samen met Job Wouters, uitgevoerd. Donderdag ging het werk van start en het gaat vrijdag 1 juli nog door.

Zo is het ontstaansproces voor iedere belangstellende te volgen geweest. Papier noch paneel of linnen is er aan te pas gekomen. Een wand van de kerk zelf vormt de ondergrond voor de monumentale schildering ‘Hij zal u dopen met vuur’. Gepositioneerd tegenover de ingang zal het de bezoeker van de Domkerk bij binnenkomst onmiddellijk opvallen.

      Frieling vindt het belangrijk om met zijn werk een directe relatie aan te gaan met de omgeving. Dat is hier op een bijzondere wijze gerealiseerd. Samenhang valt op verschillende niveaus te ontdekken. Zowel in de directe aanblik als binnen een nadere inhoudelijk beschouwing. Het nadrukkelijk gebruik van de kleuren rood en blauw vormt daarbij een leidraad. Zo voegt het rood in ‘Hij zal u dopen met vuur’ zich naar de aardetint in de vervaagde eeuwenoude muurschildering die zich daar direct boven bevindt en die uit de periode stamt van vóór de Reformatie (1580) toen de Domkerk als Gotische kathedraal van de Katholieke kerk een rijk aangekleed interieur toonde.  

          Het thema van het kunstwerk sluit aan op het sacrament van de doop. Dichtbij bevindt zich namelijk de grote stenen doopvont, die middenin de entreeruimte staat opgesteld. De daarop aangebrachte voorstellingen verwijzen naar de betekenis van de doop; het begin van een nieuw leven. Het volk van Israël trekt vanuit de woestijn door de (grens) rivier de Jordaan het Beloofde Land binnen en Johannes de Doper dient Christus het doopsel toe met water uit de Jordaan, terwijl boven hen de Heilige Geest verschijnt in de vorm van een duif.Het blauw van water vormt daarom de andere hoofdtint. De vis, welke een zo uitgesproken Christelijke symboliek heeft, is in allerlei versies in de voorstelling opgenomen.

De combinatie van blauw en rood is te duiden als verwijzing naar een uitspraak van Johannes de Doper, die de inspiratiebron voor het kunstwerk heeft gevormd; 'Ik doop jullie met water ten teken van jullie nieuwe leven, maar na mij komt iemand die meer vermag dan ik…….Hij zal jullie dopen met de Heilige Geest en met vuur' (Matth. 3:11). Dat is samengevat in de woorden ‘Hij zal u dopen met vuur’. Deze verkorte tekst is met een tegelijkertijd in blauwe en rode verf gedoopte kwast in sierlijke letters aangebracht.

       In de opvatting van Frieling staan de elementen water en vuur voor twee in elkaars verlengde liggende aspecten van het geloofsleven, voor elkaar opvolgende stappen. Water staat voor de doop, waardoor men opgenomen raakt in de kerkelijke gemeenschap. Hier ondervindt men steun voor een religieus beleven in het ritme van herhaling en oefening die de het vieren van de liturgie met zich meebrengt. Vuur associeert hij met een op intiemer en intenser niveau aangesproken worden. De confronterende aard die in het ‘Hij zal u dopen met vuur’ besloten lijkt te liggen, behelst een ‘ontmoeting’ waar het op individueel niveau erop aankomt.

Deze wandschildering blijft tot en met 12 september. Daarna wordt de muur weer wit overgeschilderd, conform het sobere interieur van de Domkerk.

Frieling brengt vaker schilderingen aan op wanden van monumentale en historisch belangrijke gebouwen. Soms zijn deze permanent maar meestal tijdelijk van aard. Met de vluchtigheid van hun bestaan heeft hij alle vrede. Om een in vrijheid gekozen onderwerp op een vlak van doorgaans enorme afmeting te kunnen uitvoeren, is wat werkelijk voor de kunstenaar van belang is.

Januari 2014 vervaardigde Frieling met een team van acht medewerkers een dergelijk grote muurschildering  in museum het Valkhof te Nijmegen. De videoregistratie van de overschildering daarvan wordt afgespeeld in de kapel van bisschop Jan van Arkel alwaar zich een sprekend voorbeeld van de Beeldenstorm bevindt; het geschonden altaarretabel met Anna te Drieën. De filmbeelden in deze kapel zorgen voor een confronterende wisselwerking tussen kunst en ruimte. 

Liesbeth de Jong is kunsthistoricus en lid Tentoonstellingscommissie Domkerk.

-

Gijs Frieling (1966 Amsterdam) opleiding: Rietveldacademie en de Rijksacademie, beide te Amsterdam. Prijzen: Koninklijke subsidie voor Vrije Schilderkunst (1994), Prix de Rome (1999), Cobra kunstprijs (2009). In zijn werk laat hij zich inspireren door volkskunst, kunsthistorie en christelijke iconografie. Oude schilderstechnieken en traditionele schilderswijzen weet hij op een originele en verrassende wijze toe te passen. Naast uitvoerend kunstenaar is hij actief op diverse andere terreinen binnen de kunstwereld, waaronder kunstadviseur van de Rijksbouwmeester (sinds 2010).

Job Wouters ( 1980 Leiderdorp ) opleiding: Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten te Den Haag en de Rietveldacademie te Amsterdam. Wouters is internationaal bekend om zijn baanbrekende synthese van illustratie en belettering en weet in deze steeds verder gedigitaliseerde wereld, waarin de vaardigheid van het handschrift verdwijnende is, het tekenen en schilderen van letters en teksten tot een ware kunst te verheffen.