René van Maarsseveen - Hoger bouwen dan de Dom? Iedereen was er altijd duidelijk over. Hoger bouwen dan de Dom dat doe je niet in Utrecht. In 1961 mocht de ooit hoge Neudeflat tot ongeveer de helft van de Dom. Vijftig jaar later kwam de dubbele toren van de Rabobank met zijn 105 meter nog net een paar centimeter onder het maximale niveau.

En nu is de kogel door de Domkerk. Vijftien jaar na de hoge toren(s) van de bank start de bouw van drie gebouwen in Leidse Rijn. Daarvan gaan ze er eentje dertig meter hoger bouwen dan de Dom.

Principe

Het mooie van een principe, een zelfgekozen grondregel, is het houvast dat het geeft. Je kunt echter ook te strak aan je principes vasthouden. Niet hoger bouwen dan de Dom is een principe. Tenminste, volgens mij is het nergens vastgelegd in een bouwwet- of regel.

De schuld dat bouwers nu van het principe mogen afwijken? Als geboren Utrechter leg ik die vanzelfsprekend eerst bij de import-Utrechters. Ik schreef eerder al over de economische vluchtelingen in B&W en de gemeenteraad. De verantwoordelijke wethouder voor de hoogbouw is Klaas Verschuure. Geboren in Enschede. Hij kwam naar Utrecht om te studeren en is gebleven.

Nieuw Utrecht

Het is onzin natuurlijk om de schuld bij hem of de overige import-Utrechters te leggen. De stad is immers mede dankzij hen de afgelopen jaren enorm verbeterd. Ik denk weliswaar met nostalgie terug aan mijn jeugd. Maar Utrecht is daarna toch lange tijd een dolende gemeente geweest.

Geboren Utrechters vluchtten in die jaren naar Nieuwegein, Houten of nog verder. De oude Utrechtse sfeer verdween. Lang verhaal kort: het is weer aangenaam in de binnenstad. Daarbij heeft het provinciale gekeutel plaatsgemaakt voor een, voorzichtig uitgesproken, wereld-stedelijke uitstraling. Met bijbehorende sfeer, gedrag en ambitie.

Ambivalent

Maar toch, hoger bouwen dan de Dom. Zowel qua gevoel als rationeel sta ik er ambivalent tegenover. Allerlei gedachten schieten door mijn hoofd als ik mijn gevoel probeer te duiden. Mijn tienerjaren hart zegt nee. En als je het bouwprincipe overboord gooit, zul je zien dat er straks steeds meer grenzen worden overgestoken.

Aan de andere kant vind ik het fijn dat verwaarloosd-oud plaatsmaakt voor modern. Eén zo’n hoogbouw in Leidse Rijn moet toch kunnen. Het is bovendien ver van het centrum. Ik vind zelfs dat er een cluster van hoogbouw mag komen. Zoals ik dat zag in Los Angeles. Daar is het centrum een wijk met hoogbouw, omringd door een vlakte van laagbouw.

Nieuwe bouwregels

Laat het een nieuw bouwprincipe zijn. Niet hoger bouwen dan 112 meter in de binnenstad en niet stiekem de grenzen van de binnenstad verleggen. Oh, er zijn al regels hoor ik iemand roepen. Die luiden:

  • Niet hoger bouwen dan 112 meter in de binnenstad, met een maximum van 90 meter
  • Daarbuiten niet hoger dan een verdubbeling van de gemiddelde hoogte ter plaatse
  • Hoger bouwen dan de Dom mag in Leidse Rijn en in een gebied ten westen van station CS (zeg maar omgeving Croeselaan)

Leidse Rijn

Is het niet mooier als er in plaats van ‘binnenstad’ een afstand wordt vastgelegd in de regel. Binnen een cirkel van hemelsbreed 2,5 kilometer mag er niet hoger worden gebouwd dan 90 meter. Liefst lager natuurlijk. Jammer dat er inmiddels een Rabobank en een stadkantoor staan. Maar die kun je afbreken.

Skyline Utrecht een aantal jaren geleden

Verplaats die bestaande hoogbouw naar Leidse Rijn, dan wordt dat misschien eindelijk een echt onderdeel van Utrecht. Herbouw kost weliswaar weer een lieve duit. Maar wat geeft het. Dat zou een vooruitstrevend stadsbestuur niet moeten tegenhouden.

Zichtlijnen

Nou vooruit, de bestaande hoogbouw mag blijven. Maar laten we vooral meer gaan letten op de zichtlijnen. Die zijn uiteindelijk wellicht nog belangrijker dan de hoogte. Bij zichtlijnen denk ik aan twee dingen: nabij en op afstand.

Nabij zijn er meerdere historische stadsbeelden. Bijvoorbeeld vanaf de Mariaplaats kijkend naar de Domtoren, door de Zadelstraat. Daar wil je toch niet naast de Dom moderne hoogbouw zien verrijzen. Zelfs niet als dat op grote afstand ervan is gebouwd.

Op afstand

Bij op afstand denk ik aan de toegangswegen. Het duidelijkst is dat te beschrijven met het gevoel na een vakantie. Wanneer je na een lange reis terugkomt in de buurt van de stad. Rijdend over een snel- of provinciale weg doemt ineens de Domtoren op. Dan overkomt je een thuisgevoel. Je bent weer bij je vertrouwde stad. Ik weet dat zelfs oud-Utrechters dan worden overmand door emotie.

De Domtoren zag je nog niet zo lang geleden op grote afstand vanaf verschillende punten rondom de stad. Tegenwoordig is het een zoekplaatje tussen allerlei hoogbouw. Bij toegangswegen kan best meer rekening worden gehouden met de zichtlijnen naar de Domtoren.

De afstand van Domtoren naar de nieuwe hoogbouw in de Leidsche Rijn is hemelsbreed overigens slechts 2,2 km. En gelukkig is er nog niet hoger dan de Dom gebouwd aan de westzijde van het stadtion. Laat de Rabotorens maar het hoogste blijven.