Door Marc Janssen - Sinds 1 Januari 2015 geldt er een milieuzone In het centrum van Utrecht. Oude dieselauto's (van voor 2001) mogen deze zone niet in. Volgens de gemeente heeft de maatregel 'een groot effect op de luchtkwaliteit en daarmee een positief effect op de gezondheid van de bewoners in de stad.' Is dat zo?  

Het lijkt een eenvoudig te checken onderwerp. Werkt zo'n milieuzone of werkt het niet? Maar juist bij beleid dat al wordt uitgevoerd, beginnen de deskundigen te aarzelen. Ze moeten meer weten, preciezere informatie hebben, zich verder in de materie verdiepen.

Zo doet Rien van Stigt, onderzoeker aan het HU-lectoraat nieuwe cultuur in de bouwketen, promotieonderzoek naar de integratie van milieubeleid in stedelijke ontwikkeling. Kennis genoeg, zou je denken. En hij geeft ook graag een toelichting op de milieuzone-maatregel: 'Uitlaatgassen van diesels zonder roetfilter zijn ontegenzeggelijk veel slechter voor de gezondheid dan van modernere diesels met filter en van benzinemotoren'. Ofwel: het is logisch dat oude dieselmotoren worden geweerd en auto's met nieuwere dieselmotoren mogen doorrijden.

Maar de vraag of zo'n dieselverbod in het centrum van Utrecht daadwerkelijk zoden aan de dijk zet, dat kan Van Stigt niet zo een-twee-drie beantwoorden,laat hij weten: 'Het hangt nogal af van het aantal auto's waar het om gaat. Die verkeersgegevens heb ik niet en zijn niet zomaar te vinden. En dan nog zou ik eigenlijk een modelberekening van een scenario mét en zónder "oude" diesels moeten doen voor een paar representatieve straten.'

Dat gaat iets te ver voor een eenvoudige check. Al inspireert het Van Stigt wel meteen: 'Het zou een leuke opdracht voor studenten zijn.' Maar daar kunnen we nu even niet op wachten. En dus wenden we ons tot een deskundige-bij-uitstek in Nederland, hoogleraar Bert Brunekreef. Hij is directeur van het Institute for Risk Assessment Sciences en hoogleraar milieu-epidemiologie aan de Universiteit Utrecht. Hij ontving in 2008 de Heinekenprijs voor zijn onderzoek naar luchtvervuiling en gezondheid, en is de autoriteit als het gaat om normen voor fijnstof die aanvaardbaar zijn voor de gezondheid. Maar zelfs hij houdt een slag om de arm: 'Ik weet eerlijk gezegd niet hoe groot de milieuzone precies is', laat hij per mail weten. 'Misschien is het beter de hele stad hierin te betrekken, en niet alleen een zone rond het centrum.' Maar op twee punten is hij wel heel duidelijk:

1. Is de milieuzone een goede maatregel? Ja.

2. Zijn de normen voor fijnstof streng genoeg? Nee.

Ter toelichting bij het eerste punt meldt hij: 'Oude auto's produceren soms wel duizend keer meer fijn stof dan nieuwe; het loont dus om deze super-emitters gericht van de weg te halen.'

Zijn uitgesproken antwoord op de tweede vraag vergt meer toelichting. Daar zit namelijk de pijn. De gemeente Utrecht voert de milieuzone in om aan de Europese richtlijnen voor fijnstof te voldoen. 'Uit de jaarlijkse monitor blijkt dat de luchtkwaliteit op een aantal plaatsen in en rond de Utrechtse binnenstad in 2015 nog niet zal voldoen aan de Europese normen', meldt de gemeente op haar site. Maar de autoriteit op dit gebied, Brunekreeft, vindt deze normen dus niet streng genoeg. Al in 2008, toen de huidige Europese richtlijn werd vastgesteld, wees hij daarop. Europese normen zijn minder streng dan die in de Verenigde Staten en voldoen al helemaal niet aan de richtlijnen van de WHO (de wereldgezondheidsorganisatie). Resultaat: de huidige richtlijnen voor fijnstof kunnen leiden tot extra sterfgevallen.

Laten we alle wetenschappelijk verantwoorde slagen om de arm even weglaten en tellen we de heldere antwoorden bij elkaar op, dan durven we uiteindelijk wel zelf een conclusie te trekken: goed dat die milieuzone er is, maar het gaat om een behoorlijk klein gebied. En zelfs als je met de milieuzone de Europese richtlijnen haalt, heeft het effect op je gezondheid. Fijnstof zal nog lang een Utrechts probleem blijven.

Conclusie: 'De milieuzone in Utrecht is een goed idee' beoordelen we als: Een aardig begin, maar niet meer dan dat.

-

De Milieuzone...

• De milieuzone omvat de Utrechtse binnenstad, het Stationsgebied, de Jaarbeurs en enkele aangrenzende wegen. Dieselauto's van voor 2001 mogen er sinds dit jaar niet meer in. Al sinds 2007 was dit verboden gebied voor vrachtauto's. Tot 1 mei waarschuwt de gemeente alleen maar bij overtredingen van personenwagens. Daarna worden boetes uitgedeeld.

• De milieuzone is niet de enige maatregel die de gemeente neemt tegen fijnstof. Met schonere bussen en verkeersmanagement hopen ze de uitstoot van fijnstof in de binnenstad nog verder terug te dringen. Ook worden er geen ziekenhuizen en scholen meer gebouwd in de buurt van snelwegen en provinciale wegen. Want ook op die plaatsen heeft Utrecht problemen met de concentratie fijnstof.

• De milieuzone botste vooraf op tegenstand, maar alleen vanuit de autohoek. ANWB, Bovag en automobielclub KNAC protesteerden vooraf en dreigden met rechtszaken. Uiteindelijk stemde een meerderheid van de gemeenteraad voor. D66 en GroenLinks noemden het 'een historisch besluit.'

(Dit artikel is met toestemming van de auteur overgenomen uit Trajectum, magazine voor Hoge School Utrecht, januari 2015).