Als kind werd hij gegrepen door de indrukwekkende zang van zijn vader en zijn opa. Zij zongen in het Utrechts Byzantijns Koor. Hij groeide op in een gezin waar altijd werd gezongen. Inmiddels is hij zelf al vijfentwintig jaar enthousiast lid van het koor. Een gesprek met Peter Ammerlaan (51).

Interview met Jan Jansen

Het Utrechts Byzantijns Koor bestaat 66 jaar en telt momenteel vijfentwintig zangers. Tijdens het hoogtepunt in de jaren tachtig waren dat er vijfenveertig. Het initiatief tot de oprichting van een Oekraïens Byzantijns koor met Nederlandse zangers werd in 1951 genomen door de toen 33 jarige Oekraïense dirigent en musicoloog dr. Myroslaw Antonowycz.

Vlak na de Tweede Wereldoorlog zijn veel Oekraïners, waaronder Antonowycz, hun land ontvlucht en in vele landen terechtgekomen. Ze mochten in hun eigen land, door de Russische overheersing, hun katholieke geloof niet meer uitoefenen. Onder hen, die in Nederland belandden, bevond zich een groep seminaristen, aankomende priesters, die volgens de byzantijnse ritus in katholieke kerken in ons land uitvoering gaven aan liturgieën en concerten. Na verloop van tijd studeerden de seminaristen af en zwermden ze als priester uit over de hele wereld. Hun zang had toen zoveel indruk gemaakt dat aan Antonowycz gevraagd werd een nieuw byzantijns koor samen te stellen met Nederlandse zangers. De liedteksten werden door Antonowycz fonetisch opgeschreven zodat het oorspronkelijk klonk.  

“Mijn opa Piet behoorde in 1951 bij de eerste zeven leden van het net opgerichte koor,” vertelt Peter Ammerlaan. “We hadden een echt muzikaal gezin, waarbij veel spontaan gezongen werd. Mijn vader was ook met het zangvirus besmet en werd ook lid van het koor. Daardoor kwamen er bij ons thuis veel zangers over de vloer tijdens feestjes. Voor mij, als kind, voelde het aan als een grote familie. Ik noemde die zangers dan ook altijd oom. Er werd door het Byzantijns koor a capella gezongen, dus zonder muzikale begeleiding en ook zonder microfoon. Dat maakte het voor mij nog indrukwekkender. Het was dan ook geen vraag of ik lid zou worden. Mijn eerste optreden in het koor was in 1992, na een gebruikelijke auditie en zangtest, waar ik met vlag en wimpel voor slaagde. Daarvoor, vanaf mijn vijftiende, was ik al lid van Michael jongerenkoor in de Bilt.”

Het Utrechts Byzantijns Koor heeft meerdere vooraanstaande optredens gehad. “We hadden zelfs uitvoeringen in paleis Soestdijk, Sint Pieter in Rome, Royal Alberthall in Londen. Ons koor heeft als doelstelling de byzantijnse liturgie en Oekraïense volksmuziek in het westen te promoten. Daarom dragen we traditionele kleding. Dat is een folkloristisch pak met rode danslaarzen, blauwe pofbroek, wit geborduurd hemd met rode sjerp. In mei dit jaar hebben we een aantal optredens gehad in West Oekraïne, waaronder de schouwburg van de provinciestad L’viv. Het is de geboortestreek van onze oprichter en ook van onze huidige vrouwelijke dirigent Iryna Gorvanko. Het was voor de vijfhonderd bezoekers een bijzonder emotionele belevenis dat een koor uit Nederland zong in hun zo dierbare volkscultuur. Vergelijk het eens met een mannenkoor uit de Oekraïne dat in Utrecht ‘Als ik boven op de Dom sta’ of “Uterech me stadsie daar gebeurt van allerhand’ zingt.”

Peter Ammerlaan. Foto: J. Jansen

Het koor heeft een wat afnemend ledental en zoekt nieuwe jonge leden. “Voor ons is jong vanaf een jaar of veertig. Er is gemiddeld een officieel optreden per maand. Dat kan ook in het buitenland zijn omdat er in allerlei landen Oekraïners wonen die erg gehecht zijn aan hun culturele achtergrond. We dragen dan als amateurs persoonlijk wel bij in de kosten van de reis en verblijf. Elke donderdagavond repeteren we in de Johannes de Doperkerk in Hoograven. De onderlinge band van de leden is hecht, velen kennen elkaar lang en hebben lief en leed meegemaakt. Mannen die bij zich bij ons koor willen aansluiten worden uitgedaagd tot hoge zangprestaties. Het is prachtige muziek maar het kost tijd om het te leren. Belangstellenden worden aangenomen na het doen van auditie en krijgen ondersteuning van een zangpedagoog en een mentor.”

De ziel waaruit het Utrechts Byzantijns Koor in 1951 is ontstaan zit er volgens Peter Ammerlaan nog steeds in. “Het was wel vreemd dat ik teksten zong die Oekraïners konden verstaan maar ik zelf niet. Daarom ben ik me in de cultuur van het land gaan verdiepen en ben ik de taal gaan leren.”

Bewoners van Oost-Europese landen hebben, anders dan die van westerse landen, over het algemeen meer betrokkenheid bij de eigen historie. Familieverhalen gaan vele generaties terug. Ouderen zijn een voorbeeld voor jongeren en familieverbanden leven sterk. Dit uit zich in Oekraïne in de specifieke volkscultuur en kleurrijke kleding met zang en dans, dat veelal gepaard gaat met de nodige drank. Wel bijzonder is het dat deze traditie in stand is gebleven terwijl juist het naoorlogse communisme die wilde tegengaan en verbieden. Een verklaring is de ondergrondse gemeenschappelijke tegenkracht die zich in Oekraïne heeft gevormd. De doelstelling van het Utrechts Byzantijns Koor om deze traditie op het gebied van de byzantijnse liturgie in de westerse wereld op dit hoge niveau te promoten is een bijzondere uitdaging en moet in stand blijven. Belangstellenden kunnen op de website www.utrechtsbyzantijnskoor.nl zien welke voorstellingen er komende periode zijn en waar men zich kan opgeven als kandidaat lid.