Iedere maandag en donderdag schrijft steeds een andere Utrechter op Nieuws030 een persoonlijk verhaal over een kunstwerk dat ergens in onze stad in het openbaar te zien is. Lees hier meer over deze serie. Dit is alweer deel 28 in 'de Utrechtse beeldengalerij'.
   

Door Mirjam van Elburg

De ijsbeer kwam op mijn pad tijdens de eerste lockdown, toen ik net als veel andere Utrechters begon met dagelijkse wandelingen in de buurt. Hij was me eerder eigenlijk nooit zo opgevallen, in het Hogelandse Park aan de Biltstraat. Maar nu loop ik regelmatig even bij hem langs, tijdens mijn favoriete rondje van Wittevrouwen, waar ik woon, naar het Wilhelminapark en terug. 

De ijsbeer staat daar niet toevallig. Met zijn opgeheven kop kijkt hij in de richting van De Bilt, en herinnert aan de Polar Bears, de Britse 49e West Riding Infanteriedivisie, die op 7 mei 1945 via de Biltstraat als eerste bevrijders Utrecht binnen kwamen rijden. Ze werden onthaald door een uitzinnige menigte die na vijf lange oorlogsjaren hun bevrijders wilden zien, aanraken, toejuichen, kussen zelfs. 

Tijdens die eerste lockdown was ik naar aanleiding van 75 jaar bevrijding bezig met het schrijven van verhalen voor een website, waarop we het laatste oorlogsjaar in Nederland van dag tot dag volgden. Ik kwam het verhaal tegen van majoor Beal die op 7 mei in Utrecht met zijn jeep voorop reed en nauwelijks door de mensenmassa heen kwam.

In een brief naar huis beschreef hij zijn ervaringen: "Ze wilden allemaal je hand aanraken of je kussen en ze bedolven ons onder de bloemen. Mijn jeep leek op een bloemenwinkel. Het maakte alle geleden ontberingen de moeite waard als je de vreugde zag van deze bevrijde mensen."

Ik las dat veel Utrechters de Polar Bears aanzagen voor Canadezen, ook vanwege de afbeelding van de ijsbeer op hun uniform. Want ijsberen kwamen voor in Canada, toch? Maar dat maakte deze Britse militairen, die met hun divisie sinds augustus 1944 deel uitmaakten van het Eerste Canadese leger, in de feestroes misschien niet veel uit. De bevelhebber van hun divisie wilde aan het begin van de oorlog, toen ze op IJsland gelegerd waren, een uitdagend embleem voor zijn manschappen. Het werd een brullende ijsbeer, ook al kwamen ijsberen op IJsland helemaal niet voor. 

Vaak als ik langs de ijsbeer loop probeer ik me die ontlading van pure vreugde voor te stellen. Hoe zou het voelen als je na vijf donkere jaren van bezetting en een uitputtende hongerwinter eindelijk de vrijheid terug krijgt? Zou ik geprobeerd hebben dicht bij de Polar Bears te komen, zou ik ook bloemen hebben gegooid? 

Ik vraag me ook af of de mensen die hier zo uitbundig hun bevrijding vierden, geweten hebben van het drama dat die ochtend een paar honderd meter verderop had plaatsgevonden. De Duitse capitulatie was al getekend, maar toch werden tien jonge verzetsmannen vlakbij het Wilhelminapark gedood in een vuurgevecht met Duitse soldaten die daar wachtten op nadere instructies voor hun aftocht. Hun dood werpt een donkere schaduw over die feestelijke dag waarop de Polar Bears Utrecht binnen reden. 

Van de Polar Bears die Utrecht bevrijdden is er nu geen een meer in leven. Jaarlijks op 7 mei wordt hun inzet voor onze vrijheid herdacht bij de kalkstenen ijsbeer, een kunstwerk van Marie-José Wessels uit Bilthoven. 

Tussen zijn stenen voorpoten staat sinds kort ook een klein ijsbeertje. Ik stel me voor dat een (achter)kleinkind van een Polar Bear dat daar heeft neergezet. Of misschien was het een buurtgenoot die het ijsbeertje vond tijdens het opruimen van de zolder in coronatijd en hem mooi vond passen bij het beeld van de Polar Bear. Wie zal het zeggen.
 

Mirjam van Elburg, redacteur NOS

PS1. Meer lezen over dit kunstwerk kan hier (gemeente Utrecht) 

PS2. Het kunstwerk staat op deze locatie (Google Maps)

PS3. Mirjam van Elburg is online-redacteur bij de NOS. Ze is mede-auteur van het boek ‘75 jaar bevrijding - 1944-1945; het nieuws uit het laatste oorlogsjaar van dag tot dag' dat gebaseerd is op de NOS-site 75 jaar bevrijding.

PS4. Op Nieuws030 verschenen eerder deze relevante stukken: De bevrijding van Utrecht met 'nieuwe' foto's (2020), Nieuwe onthullingen 74 jaar oud schietincident bij Rosarium (2019), Eeuwige dank aan de Canadezen (2017) en Utrecht eert zijn bevrijders (2016)

PS5. Hier zijn bewegende beelden van de bevrijders te zien op de Biltstraat (Het Utrechts Archief op Youtube)

   

Dit is deel 29 in deze serie, met de keuze van journalist-historicus-columnist-postbode Jim Terlingen.

Hier leest u de vorige aflevering (27).

En hier een overzicht van alle bijdragen.