René van Maarsseveen - Anderhalf jaar geleden schreef ik hier over seksueel misbruik op mijn oude Utrechtse lagere school. Het was een eigen ervaring, maar gelukkig niet aan den lijve. Ik kreeg er veel reacties op, temeer omdat ik er kort daarvoor ook op mijn eigen site over had geschreven.

Klasgenoot

Eén van de reacties kwam van een klasgenoot. Hij was een paar jaar eerder een rechtszaak gestart tegen een van de onderwijzers. De zaak liep nog halverwege 2014, maar kort daarna werd hij in het gelijk gesteld. Hoe dat is afgewikkeld weet ik niet. Vorige week berichtte hij dat het goed met hem gaat en dat hij de zaak achter zich heeft gelaten.

Hij was wel geschrokken van enkele voorvallen die hem ter ore waren gekomen. In dezelfde schoolperiode waren de onderwijzers bij andere klas- en schoolgenoten veel verder gegaan dan het betasten van de penis van de ‘klager’ of het (laten) betasten van de penis van de leerkracht.

Vanzelfsprekend vraag ik me af waarom ik het misbruik slechts vanaf de zijlijn zag en dan nog alleen in een milde vorm of via de verhalen van bevriende klasgenoten. Ik hoef bij het beantwoorden, blijkt uit de processtukken die de klasgenoot me mailde, niet te denken aan mijn eigen persoon. Ik was niet onaantrekkelijk, naïef of het tegengestelde daarvan.

Gelegenheid hebben

Het was in veel gevallen de gelegenheid die het slachtoffer maakte. Het slachtoffer bevond zich in een bijzondere positie waardoor het misbruik mogelijk was. Het was de leerling die bijles kreeg, na schooltijd een regelmatige klus deed – bij ons op school was zo’n klus bijvoorbeeld de gymzaal schoonmaken – of een andere situatie die de gelegenheid gaf.

Is het niet altijd de gelegenheid vraag ik me af. Na verschillende overwegingen is mijn antwoord ‘ja, het is de gelegenheid’. Altijd. Het kan de samenscholing zijn van een groep mensen voor een nieuwjaarsviering, maar ook in individuele gevallen is het de gelegenheid. Een gelegenheid die ontstaat vanuit het zijn op de verkeerde plaats op het verkeerde moment… met de verkeerde persoon.

Vriendinnen

Ik heb in mijn leven meerdere lange en korte relaties gehad. Bij de meeste van mijn vriendinnen kwam weleens een verhaal naar voren over seksueel misbruik. Ze hadden het allemaal meegemaakt. Omdat ik weet dat het niet één type vrouw was, maar een doorsnee van de samenleving, ben ik ervan overtuigd dat elke vrouw ervaring heeft met een milde of ernstige vorm van seksueel misbruik.

Dat ze er heel verschillend mee omgaan was me toen al duidelijk. Later werd dat bevestigd toen ik voor enkele werkopdrachten contact had met hulpverleners. Het blijkt dat de ene vrouw/meisje jaren achtervolgd kan worden door angst voor mannen, nadat haar eerste vriendje in een afgesloten kamer een keer haar borsten heeft betast, wat zij niet wilde. Terwijl een andere vrouw/meisje jarenlang door haar vader werd misbruikt, maar zonder problemen verder gaat met haar leven als ze op zichzelf woont.

Gevolgen

Vanuit die optiek bekijk ik de aanrandingen in Duitsland en het misbruik van onderwijzers en geestelijken. Geen enkele situatie is gelijk en de reactie, en dus de gevolgen, verschillen ook per persoon. Dat maakt elk geval uniek.

Zo is het door de commissie Deetman, die onderzoek deed naar seksueel misbruik door geestelijken, ook opgepakt. Elk geval is individueel bekeken. Dat kon ook, omdat meerdere klachten binnenkwamen over één geestelijke en de voorvallen plaatsvonden over een langere periode.

Duitsland

De situatie bij de aanrandingen in Duitsland is andersom. Daar was, op één moment, sprake van een groepsaanranding, zowel een groep daders als een groep slachtoffers. Die groep slachtoffers is waarschijnlijk even divers als ik hierboven schetste.

De ene vrouw kan in haar billen zijn geknepen en zich zwaar vernederd voelen, terwijl een andere vrouw wellicht langdurig door meerdere mannen op verschillende manieren is betast en geknepen en zich daarna niet eens heeft gemeld. Dat kan zijn uit schaamte, maar ook omdat ze een houding heeft van ‘shit happens, ik leef nog, er zijn ergere dingen, de daders worden toch niet bestraft en wat schiet ik er mee op’. De slachtoffers in Duitsland zijn daarmee een heel moeilijk verhaal, schat ik in.

Boodschap

De groep daders zijn wel een verhaal. Ze geven een signaal, een boodschap. Die boodschap zit hem weer in de gelegenheid die wordt gegeven.

Vluchtelingen komen massaal naar Europa, vaak zonder identiteitsgegevens, vanuit een andere cultuur, met andere normen en waarden en een rechtssysteem waarbij Kerk en Staat niet zijn gescheiden etc.

Het zijn individuen, maar niet individuen zoals eerdere vluchtelingen waar overheden graag naar wijzen. Ze dienen zich als massa aan en kunnen zich ook als massa gaan gedragen. Twee weken geleden als mogelijk georganiseerde bende aanranders, een andere keer als groep die zich op andere wijze manifesteert.

Gelegenheid geven

De vraag bij het signaal is, waarom kijken overheid en justitie de andere kant op. Waarom zijn hun monden en daden vol van opvang en reageren ze op burgerprotest alsof daar het probleem ligt. Waarom hebben ze geen oog, of in ieder geval geen daadkracht, voor die andere problematiek die meekomt met de vluchtelingen en waar burgers al dan niet terecht bang voor zijn. Waarom durven ze in hun zogenaamde politieke correctheid, niet echt politiek correct te zijn, door wat nodig is te benoemen en te regelen.

Doet dat niet denken aan de geestelijk leiders die al tientallen jaren werd verteld over misbruik door hun geestelijken, die jarenlang riepen dat het onzin was, zich daarna verschuilden achter ‘ik wist het niet’ en pas sinds kort excuses aanbieden. Alsof dat er voor de vele slachtoffers nog toe doet...

Communiceren

De vorige zin zou de laatste kunnen zijn van deze column. Een open einde. Ik wil de overheid echter nog iets meegeven: communiceer eens wat beter met je burger, dat zou op vele terreinen al tot verbetering kunnen leiden. Praat niet vanuit jezelf, maar denk vanuit je ontvanger. Vertel open en eerlijk waarom je bepaalde keuzes maakt. Als er burgers zijn die niet willen luisteren, dan pas is dat hun probleem.

Maar geloof me, de burger is niet achterlijk. De meesten begrijpen heel goed dat er meerdere belangen, problemen en mogelijkheden zijn waarmee je als overheidsdienaar rekening moet houden. Vertel waaruit je moet kiezen of hebt gekozen. Ook al zijn we het wellicht niet eens met de uiteindelijk gemaakte keuze, we zullen er meer begrip voor hebben.