Vorige Verhalen, strips die gelezen willen worden

Niels Bongers en Nico Stolk maken sinds halverwege de jaren 90 samen strips. Strips die vaak in Utrecht spelen en dat is niet zo vreemd omdat zij mede-oprichters waren in 2003 van De Inktpot. Dat was eerst een ‘beeldblad’ en later ook een uitgever van stripboeken over - vaak historische - Utrechtse onderwerpen door Utrechtse tekenaars.

Bongers en Stolk komen nu met het prachtige stripboek Vorige Verhalen. Daarin hebben ze acht strips verzameld die geïnspireerd zijn op verhalen en gedichten van anderen, zoals Martinus Nijhoff, Kurt Vonnegut, Harry Mulisch, Anneke Brassinga en Philip K. Dick.

Waar sommige beeldverhalen dicht bij het originele werk blijven, zijn de meeste een vrije bewerking, waarin de oorspronkelijke verhalen een nieuwe draai krijgen. Enkele -kortere- strips in de bundel zijn al eerder gepubliceerd. En natuurlijk is Utrecht in de verhalen aanwezig. De stad speelt in sommige verhalen een belangrijke rol, zoals in het verhalende gedicht Awater van Martinus Nijhoff, of dient als achtergrond.

Een speciale plaats heeft Brommer op Zee van J.M.A. Biesheuvel, het mooiste surrealistische verhaal uit de Nederlandse literatuur. Dankzij dit verhaal wilde Nico schrijver worden en kreeg Niels zijn eerste publicatie, in een illustratiewedstrijd van NRC Handelsblad.

> Het schitterend uitgevoerde stripboek is vanaf volgende week te koop in de betere (strip)boekhandel. Het wordt gepresenteerd op MUS, Markt Unieke Stripmakers, op zaterdag 14 juni in Bibliotheek Neude. Voor meer informatie over MUS: klikhier.

Mede-oprichter van De Inktpot, Albo Helm, schreef een voorwoord bij 'Vorige Verhalen' dat we op Nieuws030 mogen publiceren:

Ik ken ze, de makers van dit album. Niels van het Utrechts Universiteitsblad, waar we allebei voor tekenden. Ik meer illustratief, bij artikelen, terwijl hij de zgn. ‘editorial cartoons’ voor zijn rekening nam, en trouwens nog steeds doet.

Nico ken ik van het noeste achtergrondwerk voor De Inktpot, van zijn muziek en diverse bandjes. Goeie mannen, kameraden wel. Die samen ook een oudere band hebben wat tot een voor mij tamelijk mysterieuze samenwerking heeft geleid. Vindt meestal ‘s nachts plaats, op zolder en onder de invloed van wat onschuldige ‘middelen’.

Niet voor loos gefilosofeer, hoor. Uit die sessies groeide begin deze eeuw een dozijn kortstrips (1 tot 6 pagina’s) rond de Utrechtse actieheld slash beschermheer Maarten, elk thematisch verbonden aan een nummer van wijlen Beeldblad De Inktpot (Horror, Liefde, Geloof, Politiek…). Strips bestaande uit louter plaatjes, zonder tekst. Een van de lastigste vormen van stripmaken. Hierbij werd Nico steevast als de schrijver en Niels als de tekenaar genoemd. Een rolverdeling die je vooral cerebraal moest opvatten, want op papier niet direct te duiden. Mysterieus, ik zei het. Maar feitelijk niet van belang om deze strips te maken.

In elk geval, alle ‘Maartens’ zijn tien jaar geleden in beperkte oplage gebundeld en uitgegeven. Ik meen vooral in Utrecht en omgeving te koop en dus uitverkocht. Mijn dringende verzoek het met deze proeve van kunnen vooral ook eens in buitenlanden met grotere stripmarkten te proberen -want ja godallemachtig als talenkennis niet nodig is om de verhalen te lezen kun je er toch overal mee terecht?- werd helaas in de wind geslagen. Zelfonderschatting, vermoed ik, een onnodige eigenschap die veel stripambachtslieden delen.

Maar tataa, nu zijn daar de Vorige verhalen, een nieuwe verzameling coproducties van beide heren. Of nee, ik zeg het verkeerd, aan dit album hebben méér creatieve geesten bijgedragen. Met name die van het woord en in wat passievere zin: alle schrijvers behalve Nico hadden hun werk al gedaan. Niels en Nico hebben het gepubliceerde uitgebreid tot zich genomen, en nog eens, en nog eens, en er vervolgens al dit nu volgende uit gedestilleerd.

Het is een flinke dosis tekstloze strips geworden, zoals bovengenoemde ‘Maartens’, maar verhoudingsgewijs net zoveel mèt tekst. En het leuke erbij is dat er overal uiteenlopende fusion-methoden op zijn toegepast: zo krijg je een gedicht gevat in zes louter impressionistische plaatjes, waar de originele tekst er los naast staat; een andere veel langere klassieker is versneden en tot oer-Utrechtse puzzeltocht omgebouwd; de 150 pagina’s van een Vonnegut-roman worden een soort elevator pitch van drie zwart-witte strippagina’s; en een surreëel kortverhaal van drieënhalf pagina’s over zes kleurrijke uitgesmeerd; gaat allemaal even gemakkelijk als een enkel hoofdstuk uit een Antilliaans/Nederlands boek terugbrengen tot verstilde beeldreeks met slechts vier woorden; waarop Nico en Niels uiteindelijk bijna op zijn mainstreams stripvertellend een autobiografische twist geven aan de plot van een short van SF-god Philip K. Dick.

Die veelheid van vertelvormen maakt dit album behalve een overduidelijk eerbetoon aan literatuur en poëzie middels strip -dat andere medium-, ook een ode aan het vertellen an sich. En geeft mij een beetje idee van wat er in de hoofden van mijn kameraden speelt, en de lol die ze met elkaar op hun nachtelijke zoldersessies beleven. Daarvan wens ik hen nog vele toe.

Albo Helm, Utrecht 2025