Iedere maandag (de frequentie is iets omlaag gegaan) schrijft een Utrechter op Nieuws030 een persoonlijk verhaal over een kunstwerk dat ergens in onze stad in het openbaar te zien is. Lees hier meer over deze serie. Dit is deel 53 in 'de Utrechtse beeldengalerij'.
    

Door Alexis de Roode

De schepper als gebrekkige metselaar

Utrecht heeft sinds 2009 een kleine literaire beeldenroute, 'Onbewogen verhalen'. Daarbij loop je langs elf beelden in de Utrechtse binnenstad met een audiotour van evenzoveel ingesproken verhalen en gedichten.

In dat jaar kreeg ik de opdracht een gedicht maken bij het beeld 'Planeet' van Herman Makkink op het Predikherenplein. Het beeld toont een planeet van grijze baksteen met daarop een massief bakstenen huisje zonder ramen of deuren. Het thema sloot goed aan op mijn tweede dichtbundel 'Stad en Land' die in 2008 was uitgekomen. Die bundel ging over de relatie tussen mens en aarde.

Het beeld van Makkink vond ik in eerste instantie foeilelijk. Het deed me denken aan nieuwbouwwijken uit de late jaren ‘60 en generatorhuisjes. Als ik er tegenwoordig langsloop, vind ik het opnieuw lelijk. Maar toen ik er in 2009 een gedicht over moest schrijven, vond ik het beeld een tijdje heel betekenisvol en daardoor best mooi. Aandacht kan alles tot bloei brengen, al is het maar in je eigen hoofd.

Ik zag ineens het idee. Dit beeld ging over scheppen. Het huisje en de hele planeet aarde waren op precies dezelfde manier gemaakt. Daar spreekt een kosmologische visie uit die mij deprimeerde. De kunstenaar stelt mens en God aan elkaar gelijk, niet als scheppers van leven, maar als slordige metselaars. Er is geen uitzicht, geen transparantie. De hele schepping is zuiver materialisme, en nergens is bezieling of een geest.

Indertijd vreesde ik dat de kunstenaar mijn gedicht als aanval op zijn persoon zou beleven. Ik heb daarom geen poging gedaan contact met hem te zoeken of veel over hem te weten te komen. Maar nu wel. Al googelend kwam ik erachter dat Herman Makkink een kosmopolitische levensloop had om jaloers op te zijn. Hij werd geboren in 1938. In de jaren vijftig begon hij na zijn studie chemie aan een jarenlange voettocht rond de wereld. Een hippie avant la lettre. Hij werd leraar Engels in Japan en later kunstenaar in Londen. Wat een avonturier. Ik snap nu zijn beeld 'Planeet' iets beter: die man had de wereld in zijn broekzak.

Makkink werd internationaal beroemd met zijn beeld 'Rocking Machine' uit 1969, op het hoogtepunt van de seksuele revolutie. Het is een beweegbaar beeld in de vorm van een gestileerde witte penis met glanzende testikels. Het beeld gaat als een hobbelpaard op en neer wanneer je het aanduwt.
Stanley Kubrick gaf het beeld van Makkink een belangrijke rol in zijn cultfilm 'A clockwork orange'. De criminele hoofdpersoon slaat in de film een rijke dame dood met de 'Rocking Machine'.

In een oud artikel in De Gelderlander lees ik dat het Makking niet interesseerde of mensen zijn beelden mooi vonden. Maar het kunstwerk moest wel door iedereen begrepen worden. Ik sta er als dichter net andersom in, geloof ik: de luisteraar hoeft mijn gedicht niet te begrijpen, als hij het maar mooi vindt.

  
Huis op aarde 

Knibbel knabbel knuisje,
wie knabbelt daar aan mijn huisje?
Wees voorzichtig, want een hapje
zou u zwaar op de maag kunnen vallen.
Ziet u hoe ik mijn huis metselde?
Zonder deur, zonder ramen,
een huis dat je niet zomaar omverblaast.
En de aarde metselde ik net zo.
Als je mooie dingen kan maken
heb je geen uitzicht nodig.
Toen ik hier kwam
was de aarde nog groot,
maar hoe meer ik leerde,
hoe kleiner ze werd.
Haar naakte huid bedekte ik
met de schat van mijn arbeid:
wegen, straten, pleinen.
Overal loop ik met schone voeten.
Stevig.
Mijn aarde.
Met een groot huis erop.
Een groot huis voor een grote geest.
Soms denk ik wel eens
dat het mooier zou zijn
als mijn huis alles was.
Zeg nu zelf,
dit bolletje is toch veel te klein voor mijn huis.
Vroeger dacht ik
dat de aarde mijn huis droeg,
maar dat weet ik niet meer.
Misschien is het wel andersom.
Ik krijg de bol niet weg tot nu toe,
maar geeft u er rustig een schop tegen.
Misschien zullen we dan beleven
dat mijn huis hier blijft zweven,
op eigen kracht,
en in de verte hoort u dat bolletje wegrollen,
de straten van Utrecht uit,
de wildernis in.
  

Alexis de Roode, dichter

PS1. Meer over dit kunstwerk op deze site (gemeente Utrecht)

PS2. Dit is de locatie van het kunstwerk (Google Maps)

PS3. De ingesproken versie van De Roodes gedicht is hier te beluisteren. En hier is de webpagina over het project Onbewogen Verhalen.

PS4. Alexis de Roode manifesteert zich vanaf 2003 als dichter. Hij publiceerde vier dichtbundels en één hekeldichtenbloemlezing. Zijn werk is opgenomen in meer dan 80 bloemlezingen en bijzondere uitgaven en is vertaald in het Frans, Duits, Engels en Pools. Hij schrijft ook reisartikelen en ander proza over schubdieren, landbouw en de nieuwe economie. Hij geeft ook online poëzieles. Dit is zijn website.

PS5. Dit is de officiële website van Herman Makkink (1937-2013).

   

Dit is aflevering 54, met de keuze van voormalig wethouder Annemiek Rijckenberg.

Hier leest u de vorige aflevering (52), met de keuze van kunsthistorica Chantal Perlee. 

En hier een overzicht van alle bijdragen.