Kees van Oosten - 'Wat zijn koninkrijken zonder gerechtigheid anders dan roversbenden?' Augustinus 354 – 430 na Christus

Het citaat van de heilige Augustinus is ontleend aan De civitate Dei (De Stad Gods) IV,4. Het hoofdstuk draagt het opschrift 'Hoe de koninkrijken zonder gerechtigheid aan de moorden en roverijen heel gelijk zijn'. Wat Augustines bedoelde valt op te maken uit de toelichting waaraan de volgende passage is ontleend.*

'Derhalve heeft een gevangen zeerover zeer aardig en met waarheid aan Alexander de Grote geantwoord, die hem vroeg: ‘Wat hij zich liet voorstaan, dat hij alzo de zee beroofde en onvrij maakte.’ Op deze vraag van Alexander de Grote heeft de zeerover met vrijmoedige stoutheid gezegd: ‘En wat laat gij u voorstaan, dat gij dus de gehele wereld gaat plunderen en beroven? Maar overmits ik zulk met één klein scheepje doe, zo word ik een zeerover genoemd; doch gij, overmits gij dat doet met een machtige en geweldige vloot, wordt een Veldoverste en Koning genoemd.’

Als Augustinus in het heden leefde zou hij niet Alexander de Grote ten tonele hebben gevoerd, maar Bush, Blair, Obama, Poetin en Europese regeringsleiders. Maar voorbeelden van overheden die er een gewoonte van maken zich niets van het recht en de waarheid aan te trekken vinden we ook dichtbij huis.

De Stichting Stop Luchtverontreiniging Utrecht (SSLU) deed in 2012 aangifte tegen de gemeente Utrecht omdat de gemeente naar het oordeel van de SSLU de lucht in Utrecht systematisch schoon rekent om onder de wet milieubeheer uit te komen die het realiseren van bouw- en infrastructurele projecten verbiedt als daardoor EU-normen worden overschreden. Het OM was daartoe echter niet bereid en ook het gerechtshof vond vervolging niet nodig. Veelzeggend zijn de argumenten van het OM.

In de eerste plaats, zo voerde het OM aan, zijn bedrog, gesjoemel met verkeerscijfers, misleidende informatie in luchtrapportages nog niet hetzelfde als het door de wet strafbaar gestelde valsheid in geschrifte. Het OM wilde niet uitsluiten dat de gemeente liegt en bedriegt, maar zag daarin nog geen reden de gemeente te doen vervolgen. Kennelijk ook niet als het gevolg van dat bedrog zou zijn dat in Utrecht elk jaar honderden men­sen vroegtijdig overlijden door luchtverontreiniging en een veelvoud daarvan ziek wordt.

Verder voerde het OM aan, en het hof ging ook daarin mee, dat het aan de politiek is om de gemeente van het slechte pad af te houden en niet aan de strafrechter. Kortom het leerstuk van de strafrechtelijke immuniteit van de overheid (Pikmeerarrest), dat er op neer komt dat de overheid straffeloos kan doen wat het wetboek van strafrecht verbiedt zolang de gemeenteraad daar niet moeilijk over doet.

Zoals wij allen weten is de gemeenteraad in meerderheid (de partijen die het college vormen) te beroerd om zich in verkeers- en luchtkwaliteitsberekeningen te verdiepen. En als die berekeningen worden aangevochten  door actiegroepen kiezen ook 'progressieve' en ‘groene’ raadsleden als Bram Fokke (D66), Peter van Corler, Monique Bollen (beide GrL) en Ruben Post (PvdA) er steevast voor blind op de cijfers te vertrouwen van de afdeling Milieu en Mobiliteit. Dat de gemeenteraad erop toeziet dat de gemeente lucht- en verkeersbereke­nin­gen eer­lijk uitvoert en daar eerlijk over rapporteert is dus een illusie.

Wanneer én het OM én de gemeenteraad niet bereid zijn te onderzoeken of de gemeente Utrecht de lucht in Utrecht inderdaad schoon rekent en zodoende de wet milieubeheer ontduikt, kan de gemeente de wet dus straffeloos ontduiken en kunnen ambtenaren onder druk gezet worden om daaraan uitvoering aan te geven: 'doe het nu maar, want niemand maakt je wat'. Het ontbreken van controle en van mogelijke sancties kan slechts tot gevolg hebben dat de gemeente zich op het criminele pad begeeft-

In 2008 beschuldigde ik enkele senior-milieuadviseurs van de gemeente van bedrog. Zonder onderzoek in te stellen naar de gegrondheid van die beschuldigingen besloot het toenmalige college dat er juridische stappen tegen mij moesten worden genomen. In 2013 besloot een grote meerderheid van de gemeenteraad (LU en SP uitgezonderd) een juridische actie te financieren die erop gericht was mij door rechter te laten verbieden over berekeningen en rappor­tages te schrijven bij de opstelling waarvan de betreffende senior-milieuadviseurs be­trokken waren of worden.

Niet minder dus dan een heus berufsverbot, want zonder over die berekeningen en rapporten te schrijven zou ik geen bestuurs­rechtelijke procedures meer kunnen voeren over luchtkwaliteit, wat ongetwijfeld ook de bedoeling was van de fracties die dat besluit steunden: GroenLinks, D66, PvdA, CDA, VVD, Christenunie. De rechter verwierp uiteraard de vordering, maar als het aan de gemeenteraad van Utrecht had gelegen was mij het zwijgen opgelegd en kon ik nu dit stukje niet schrijven. Pyongyang aan de Vecht.

Waarom kan het noch het OM noch de gemeenteraad zó weinig schelen dat de gemeente de lucht schoon rekent dat zij het niet eens nodig vinden om dat te onderzoeken? Is het dan niet verschrikkelijk dat er elk jaar honderden mensen in Utrecht vroegtijdig overlijden door luchtverontreiniging?

En waarom zou er alleen maar gesjoemeld worden met berekeningen als het over luchtkwaliteit gaat? En waarom besloot de gemeen­teraad in grote meerderheid dat het mij door de rechter verboden zou moeten worden mij uit te laten over en te procederen naar aanleiding van berekeningen van de belangrijkste luchtkwaliteitsdeskundigen van de ge­meente? Het antwoord op de vraag kan niet anders zijn dan dat het OM, de rechtspraak en de politiek de wel zeer cynische opvatting zijn toegedaan dat een stad niet efficiënt valt te besturen als de gemeente haar bur­gers niet zou mogen bedriegen en zich netjes aan de wet zou moeten houden, zoals de burger die er door gemeente keihard op wordt afgerekend als hij zich niet aan regels houdt.

De retorische vraag die Augustines stelde is dus heel actueel: als het OM, de rechtspraak en de politiek het niet nodig vinden erop toe te zien dat de gemeente Utrecht zich niet aan bedrog schuldig maakt en niet de wet ontduikt en als de gemeenteraad zelfs besluit dat de rechter kritiek op luchtkwaliteitsberekeningen van de gemeente zou moeten verbieden, dan werkt de overheid toch in de hand dat de gemeente liegt en de wet ontduikt (als gevolg waarvan mogelijk elk jaar honderden Utrechters vroeg­tijdig overlijden)?

Met de heilige Augustinus dienen wij ons dan af te vragen wat eigenlijk het verschil is tussen zo´n overheid en een criminele organisatie?

 

(*) http://www.dewoesteweg.nl/wp-content/uploads/2008/11/de-stad-gods-deel-1.pdf