Carice, Janne en Laura geven iets bijzonders aan klimaatmanifestatie

Door Jim Terlingen - Vergeleken met twee weken geleden, toen er op het Domplein een manifestatie was voor Amelisweerd, viel de opkomst misschien wat tegen. Ongeveer 400-500 mensen waren er vanmiddag tussen 16-17.30 uur tijdens de manifestatie 'Sta op voor het Klimaat'. Maar tegen het eind maakte deze groep net zoveel lawaai als de 3000 mensen van toen.

De klimaatmanifestatie van vandaag is naar het schijnt pas afgelopen maandag bedacht door Milieudefensie, Extinction Rebellion, DeGoedeZaak en studentenvakbond LSVB.

Aan het begin ging alles een beetje rommelig op het podium en leek de kou het bij sommigen te winnen van 'de drive' voor de goede zaak. Maar toen kwam voor de aanwezigen onverwacht actrice Carice van Houten het podium op. Ze las gedreven een lange zelfgeschreven tekst voor, waarmee ze de harten van de mensen raakte. Je voelde dat er iets gebeurde.

De enthousiaste sfeer werd - terwijl de duisternis inviel - daarna prima vastgehouden door zangeres Janne Schra, die twee prachtige liedjes zong.

Daarna beroerde theatermaker Laura van Dolron nóg eens de ziel van de aanwezigen. Ze las rake zinnen voor die ze pas tijdens de voorgaande acts had geschreven - ze zat voor het podium met een laptop daaraan te werken.

Dolron riep tot slot van de manifestatie op om de woede en wanhoop van je af te schreeuwen. Dat vonden velen op het Domplein héérlijk om te doen. 

De spreektekst van Carice van Houten (met dank aan Harrie van Veen, die hem ons aanleverde):
   

We leven in een tijd waarin de fundamenten van onze wereld lijken te beven. Overal om ons heen is de pijn van deze tijd zichtbaar. In Gaza voltrekt zich een genocide, terwijl de wereld in stilte toekijkt of wegkijkt. Mensen worden gedehumaniseerd, gemarginaliseerd, en hun stemmen worden gedempt. Dieren worden systematisch uitgebuit. De uitbuiting van de natuur en de vernietiging van ecosystemen gebeuren nu, overal waar we kijken.

De temperatuur van onze planeet stijgt, en we staan op het punt de drempel van onomkeerbare schade te overschrijden. Overal zien we een afglijden naar haat, angst, en een verlies van menselijke verbinding. Extreemrechts rukt op, onverschrokken in zijn pogingen om de samenleving in kampen van 'wij' versus 'zij' op te splitsen. Politieke leiders bouwen muren in plaats van bruggen, terwijl zij die bescherming zoeken, worden teruggestuurd naar hun eigen, vaak levensbedreigende omstandigheden.

Het vertrouwen in democratie brokkelt af. De pijlers van onze samenleving wankelen. Het onderwijs wordt uitgehold. Burn-out, depressie en angst zijn geëxplodeerd, terwijl sociale media ons gevangen houden in een cyclus van zelfvergelijking, polarisatie en het eindeloze streven naar onhaalbare standaarden. Discriminatie neemt nieuwe vormen aan, maar de kern blijft dezelfde: de illusie van scheiding, van ‘wij’ tegen ‘zij’, die door politici en media in stand wordt gehouden om verdeeldheid te zaaien.

Corruptie, desinformatie en politieke machtswellust hebben het vertrouwen in onze instituties aangetast, en steeds meer mensen voelen zich vervreemd van een systeem dat niet langer lijkt te werken of hen vertegenwoordigt.

Dit is niet alleen een ecologische crisis; het is een morele crisis, waarin onze privileges direct worden betaald met het lijden van de meest kwetsbaren op deze planeet. We zijn allemaal met elkaar verbonden in dit web van ongelijkheid, maar we hebben de neiging om die verbondenheid te negeren in ruil voor gemak en kortetermijnwinst.

En terwijl wij worden afgeleid door een eindeloze ratrace – een samenleving die ons leert dat we altijd méér moeten doen, méér moeten hebben en méér moeten zijn – voltrekt zich een wereldwijde ecologische ramp. Het verlies van het Amazonewoud, het koraalrif, ijsbergen die smelten, plant- en diersoorten sterven uit in een tempo dat duizend keer hoger ligt dan normaal. Dit is niet alleen een lijst van ecologische verliezen; dit is het verlies van ons gezamenlijke erfgoed, van de schoonheid en de complexiteit van een planeet die we niet langer erkennen of respecteren.

De vraag is niet alleen wat er met onze wereld gebeurt, maar wat er met ons gebeurt. Wie zijn wij geworden? Wat is er van onze collectieve menselijkheid geworden? Het lijkt alsof we steeds verder verwijderd raken van wat werkelijk belangrijk is: zorg voor elkaar, voor onze gemeenschappen en voor de planeet die ons ondersteunt.

Wat we nu voelen – woede, verdriet, machteloosheid – kan onze kracht worden. Niet de woede die ons verbrandt, maar de woede die ons beweegt. Woede die zegt: “Tot hier en niet verder.” Het is die woede die ons drijft om niet alleen te dromen van een betere wereld, maar om die te eisen. Want onze woede is terecht. Het is een woede die zegt dat we niet langer passief kunnen toekijken terwijl de wereld vergaat. Het is woede die ons vraagt om te reageren, om niet te zwijgen, om de systemen die winst boven leven stellen uit te dagen, om te zeggen dat we méér verwachten, van bedrijven, van leiders, en ook van onszelf.

Maar woede alleen is niet genoeg. Het vraagt om richting, om liefdevolle actie. Zoals Bell Hooks schreef: “What we cannot imagine cannot come into being.” Om de wereld te veranderen, moeten we durven dromen van rechtvaardigheid, van vrijheid, van een samenleving waarin zorg, verbinding en gelijkwaardigheid centraal staan. Want zonder verbeelding blijft verandering slechts een abstract idee, iets dat nooit vorm krijgt.

Het is onze collectieve visie, onze bereidheid om hoop te koesteren en die hoop om te zetten in daden, en onze liefde die het verschil maakt. Liefde is actie. Liefde kijkt niet weg, maar ziet wat pijn doet, wat scheurt, en wat heling nodig heeft. Deze tijd vraagt om moedige keuzes. Stilte is geen optie meer. We kunnen de systemen die mensen uitbuiten en de aarde uitputten niet ongestoord hun gang laten gaan.

Het vraagt ons ook om anders te kijken naar polarisatie. Het gaat niet om tegen elkaar zijn, maar om helderheid: wie willen we zijn? Waar staan we voor? Polarisatie kan ons helpen om positie in te nemen – om te kiezen voor zorg, waardigheid en rechtvaardigheid. Zoals Martin Luther King Jr. zei: “Darkness cannot drive out darkness; only light can do that. Hate cannot drive out hate; only love can do that.” Polarisatie kan een katalysator zijn voor beweging, maar de richting moet altijd liefde blijven.

Het betekent dat we blijven zien dat achter verdeeldheid vaak angst en pijn schuilgaan. Dat we blijven luisteren, dat we de mens moeten blijven zien, zelfs in wie ons afwijst.

En we hoeven niet perfect te zijn. Activisme hoeft niet groots te zijn. Het begint klein, net als een zaadje. Het is niet alleen demonstreren, het is ook zorgzaam zijn, je durven uitspreken. Activisme is liefde in beweging. Het betekent zeggen: “Dit is mijn grens. Hier trek ik een lijn. En hier bouw ik iets beters.” Zoals in het kinderboek We gaan op berenjacht wordt gezegd: “We kunnen er niet overheen, we kunnen er niet onderdoor. Nee, we moeten er dwars doorheen.” Dit is geen kinderliedje; dit is een oproep tot actie.

We kunnen de uitdagingen voor ons niet vermijden. We moeten ze onder ogen zien en er doorheen bewegen. Laten we een wereld bouwen waarin recht op zorg, waardigheid en een leefbare planeet nooit meer ter discussie staat. De toekomst ligt niet in de individuele veerkracht, maar in de collectieve zorg. Gemeenschap is geen romantisch concept; het is de kern van ons mens-zijn. In een wereld die ons steeds verder isoleert – door algoritmes, door angst, door verdeeldheid – is het creëren van gemeenschap op zichzelf een revolutionaire daad.

Ook daarom staan we hier. Met al onze gebroken systemen, onze hypocrisie, onze fouten. Deze systemen – kapitalisme, kolonialisme, neoliberalisme, fascisme, racisme – hebben ons ook afgesneden van elkaar, maar dat is niet wie wij werkelijk zijn.

We zijn allemaal onderdeel van een systeem dat faalt. Maar die instinctieve reactie om te vluchten, te verdoven of een andere schuldige aan te wijzen, helpt ons niet. Wat ons wél helpt, is de erkenning van een wereld in crisis en van onze eigen rol hierin. Maar dat betekent niet dat we het niet mogen veranderen. Sterker nog: dat is precies waarom we het moeten veranderen.

Laten we actie ondernemen vanuit liefde. Niet met bitterheid, maar met vastberadenheid. Niet met cynisme, maar met hoop. Hoop is niet een passief wachten op een betere toekomst. Het is het licht dat je aansteekt in de duisternis, een keuze voor handelen wanneer niets zeker is.

Elke keer dat je kiest voor hoop, voor actie, je uitspreekt, geef je anderen de moed om hetzelfde te doen. Laten we niet langer fluisteren, maar luid spreken. We moeten vechten, maar niet opbranden. We moeten boos zijn, maar niet bitter. Want ja, deze tijd is duister. Maar het licht zit niet ergens ver weg. Het licht zit in ons. In wat we doen, in hoe we elkaar vasthouden en versterken.

Het Domplein lijkt wel een demonstratie-hotspot te worden, want over twee weken is het weer raak. 'Stop de zondebok-politiek' heet de landelijke manifestatie die op zaterdag 14 december om 13 uur wordt gehouden door Platform Stop Racisme.