Sportjournalist Ton de Ruiter legt sportieve verbanden tussen heden en verleden. Dit keer de prestaties van de Utrechtse voetballer Jan Vos.

Het eerste wereldkampioenschap voetbal wordt in 1930 gehouden in Uruguay. De jaren daarvoor zijn de Olympische Spelen het hoogtepunt voor de beste voetballers van Nederland. In 1912 speelt Utrechter Jan Vos in Stockholm daar een voorname rol.

Honderd jaar terug. De krant meldt vol trots op zijn voorpagina dat de uitslag van de voetbalwedstrijd Engeland – Nederland onmiddellijk na afloop wordt gepubliceerd bij sigarenmagazijn Zeegers en dat de Engelse correspondent een resumé van de wedstrijd zal doorseinen.

Ook is een speciaal telefoonnummer (slechts vier cijfers 2169) geopend waar abonnees kunnen informeren naar de uitslag. Trots meldt de krant in de editie van maandag dat het op de Nobelstraat bij het sigarenmagazijn zwart stond van de mensen, dat de telefoonschel constant rinkelde en dat een journalistiek snelheidsrecord is gevestigd ‘ten gerieve van gansch sportief Utrecht’. Via draadloze telegraphie is het gelukt de uitslag drie kwartier na afloop bekend te maken.

November 1913. In Hull verliest het Nederlands elftal die zaterdag slechts met 2-1 van de tweevoudige Olympisch kampioen. In de voorhoede van Oranje spelen twee Utrechters, de 25-jarige Jan Vos en zijn 19-jarige clubgenoot bij UVV Wout Buitenweg. De eerste raakt al na één minuut geblesseerd.

Invallers zijn niet toegestaan en dus strompelt Vos nog enige tijd mee. Als het niet meer gaat moet Nederland met tien man verder. In de rust leidt dat tot een discussie tussen de Engelse aanvoerder en officials van de bond.

Vivian Woodward vindt het oneerlijk dat de tegenstander een man minder heeft. Hij stapt de kleedkamer in en wil dat Nederland een elfde man opstelt. ,,Niet de bond beslist wat er in het veld gebeurt maar de aanvoerder. Ik neem de volle verantwoordelijkheid.’’ En zo wordt Willy Westra van Holthe in de tweede helft de eerste officiële invaller bij Oranje. ‘De groote sportman trok zich niets aan van de regels en liet zijn sportief gevoel den doorslag geven. Daarvoor onze hulde, ’’ schrijft de krant. 

Een half jaar eerder heeft ‘Het wonder van Houtrust’ plaats gevonden. Nederland verslaat de Engelsen die met een feestelftal de oversteek hebben gemaakt. Jan Vos, de enige speler van een tweede klasser, wordt na afloop gejonast. De Sportrevue schrijft: ‘Waarheid, heerlijke waarheid, er zijn weer jongens van Jan de Wit’.      

Jan Vos. Foto: Voetballegends.nl

Jan Vos uit de Utrechtse Prinsenstraat debuteert 16 maart 1912 in het Nederlands elftal. De Engelse amateurs zijn in Hull met 4-0 te sterk. Het is het jaar van de Olympische Spelen in Zweden.

De deelname van onze ploeg aan het toernooi is onderwerp van discussie. In ‘Oranje Toen en Nu’’ lezen we dat de luxueuze kamers in hotel Kronprinzes 6 gulden 75 per persoon per nacht kosten en ook de treinreis is niet goedkoop. De totale kosten voor reis en verblijf zijn op vierduizend gulden begroot en met dan bedrag hebben de clubs grote moeite. Ter dekking van de kosten wordt een rekeningnummer geopend.

Bedenk wel dat een trip naar Stockholm in die tijd een geweldige onderneming is. Op woensdagavond is het vertrek uit Rotterdam om 20.22 uur. De volgende ochtend om half zeven is Hamburg bereikt. Dan moet nog 26 uur worden gespoord en gevaren. Een dag later al staat voor de doodvermoeide Nederlanders de eerste wedstrijd tegen het organiserende Zweden op het programma.

Na verlenging wordt met 3-4 gewonnen. Just Göbel, doelman van Vitesse, studerend in Utrecht en ook lid van Hercules, is niet te passeren. Jan Vos maakt in de verlenging (101e minuut) het winnende doelpunt. Tegen Oostenrijk is de derde treffer van de Utrechter. Zijn grootste kunststukje volgt tegen Finland. De aanvaller van UVV scoort tegen Finland de derde, vierde, vijfde, zevende en achtste goal. In 1934 evenaart Leen Vente de prestatie van Jan Vos door tegen België vijfmaal te scoren. In 1987 lukt het John Bosman tegen Cyprus (8-0) en in 1990 Marco van Basten tegen Malta (8-0). Twee UVV-ers in een select groepje van vier.    

Op de Spelen van 1912 worden de vijf goals van Jan Vos overigens ruim overtroffen door Gottfried Fuchs. De Duitser maakt tien doelpunten tegen Rusland, einduitslag 16-0. Volgens de verhalen gedraagt doelman Lev Favorsky zich als een bokser en stompt alleen. De bal vangen doet hij niet en duiken naar de hoek is hem vreemd.

Bij Nederland speelt jonkheer Constant Feith. Uit principe traint hij niet, geniet wel van het leven. Als het regent wordt de zwaarlijvige verdediger aan de kant gehouden. Bij de huldiging van de winnaars van Olympisch brons belooft de jonkheer te gaan trainen. Niemand gelooft hem.

Jan Vos komt door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog niet verder dan 15 interlands en scoort daarin 10 doelpunten. Zijn laatste interland speelt hij in Kopenhagen tegen Denemarken op 17 mei 1914. De wereld staat dan al in brand. na de oorlog gaat hij aan de slag bij DFC in Dordrecht en Sparta in Rotterdam, in 1924 keert hij terug naar UVV.

Wout Buitenweg zegt later over zijn ploeggenoot. ,,Hij doet me sterk denken aan Willem van Hanegem. Jan kon ook alles met dat linkerbeen van hem. Hij legde de bal waar hij hem wilde hebben’’ Ook herinnert hij zich: ,,Bij HVV had ik vreselijk de pest aan Tonny Kessler. We moesten daar eens spelen en waren aan het intrappen toen hij het veld opkwam en vreselijk geaffecteerd, met een pruim achter de kiezen, zei: ‘Zeg lui als je die Buitenweg eruit trapt redden we het wel hoor’ Zo hard dat ik het verstond. Mij kregen ze niet te pakken maar mijn broer Daaf wel. Ene Vredendaal gaf hem zo’n opdonder dat hij via de staaldraad rond het veld het publiek invloog.’’ De afrekening kwam via Jan Vos. Wout Buitenweg: ,,Die Vredendaal liep de volgende dag met een stok’

UVV is in de gloriejaren van Jan Vos de beste ploeg van Utrecht. In het seizoen 1916 – 1917 worden de rood-witten kampioen van de westelijke eerste klasse en spelen met de oostelijke kampioen Go Ahead, de noordelijke titelhouder Be Quick Groningen en de nummer één in het zuiden Willem II om het kampioenschap van Nederland. Achter de ploeg uit Deventer eindigt UVV als tweede.

In 1920 en in 1926 gaat UVV als westelijke titelhouder op herhaling. Zonder de landstitel te veroveren. Eerst is Be Quick Groningen het struikelblok, zes jaar later Sportclub Enschede. Op 25 augustus 1939 overlijdt Jan Vos aan een hartverlamming, slechts 51 jaar oud.   

Ton de Ruiter

Lees ook eerdere aflevering van Heden/Verleden:

De eerste FC-Utrechterspeler die speelt tijdens een WK

Het debuut van Ton van der Linden 

Utrechtse vedetten lastig