Leden van Het Utrechts Verbond laten van zich horen over het Utrechtse culturele veld via deze columnreeks. Dit keer Erik Uitenbogaard.

Door Erik Uitenbogaard

'Samen maken we Utrecht' was het idee, maar burgers die initiatief nemen kunnen meestal naar die samenwerking fluiten. Veel initiatieven lopen vast in een gebrek aan belangstelling vanuit de ambtelijke organisatie. Wie in de stad Utrecht een spannend idee wil realiseren zal over een groot uithoudingsvermogen moeten beschikken. Ook helpt het om een sterke en bekende organisatie achter je te hebben. Er is echter geen garantie dat het idee door de juiste ambtenaren zal worden opgemerkt, laat staan dat het met enthousiasme wordt ontvangen. Wat gaat hier mis?

Bij de claim dat er in Utrecht samengewerkt wordt met de burger hoort een proactieve houding van ambtenaren. Niet afwachten maar vooruitzien en ondernemen, signalen oppikken en direct schakelen. Weten waar energie zit en daar gebruik van maken. Die pro-activiteit is meestal ver te zoeken. Vanuit de ambtelijke organisatie moet ruimte gegeven worden voor improvisatie. Leidinggevenden die medewerkers de ruimte geven om met durf en creativiteit hun werk te doen. De meeste ambtenaren zullen graag gebruik maken van ’speelruimte’ om met burgers samen te werken. ‘Werken doe je maar thuis!’ zei me ooit een succesvolle ondernemer.

Hoe inspirerend zou het zijn als je bij de uitrol van een initiatief een of meerdere ambtenaren op je pad vindt die als ervaren scouts de mogelijkheden verkennen en meezoeken naar een haalbare realisatie? Gewoon bereikbaar achter hun eigen 06-nummer, ook na etenstijd. Ambtenaren die het leuk vinden om vooruit te kijken, van hun fiets stappen als ze kansen zien en anderen daarover een tip geven. Ambtenaren die niet alleen kundig reageren op initiatieven uit de samenleving maar daarop vooruit lopen, werkelijk proactief.

De realiteit is in Utrecht helaas anders. De negen-tot-vijf-mentaliteit is dominant. Wie hulp vanuit de overheid nodig heeft om zijn plannen te laten slagen mag blij zijn als er een ambtenaar te vinden is die verantwoordelijkheid neemt, kundig collega’s weet te betrekken en weer tijdig communiceert. Er zijn gelukkig uitzonderingen en zelfs is hier en daar een chef te vinden die naar de ‘herstart-knop’ zoekt. Maar de ingesleten ambtelijke angst voor verlies van controle wint het meestal van het inspirerende zicht op verandering.

Welke ambtelijke teams durven het aan om ruimte te geven aan improvisatie en daar ook daadwerkelijk proactief naar te handelen? Een aantal initiatiefnemers staat klaar om met jullie die uitdaging aan te gaan. Gebeurt er niets dan zal het initiatief stilvallen door uitgeputte burgers (freeze) en wordt Utrecht een zombie-stad waar je overdag alleen maar werkt en na vijven niets te zoeken hebt. De initiatieven zullen naar andere steden en dorpen verhuizen waar actieve burgers wél worden begrepen (flight). En er zal gevochten worden, dwars tegen de regels in om eenzijdig de stad te willen vernieuwen (fight).

De remedie is helder, de politieke ambitie al bijna bij het oud papier. Welke ambtenaar durft zijn horloge te verruilen voor een kompas?

Erik Uitenbogaard is communicatievormgever, oprichter van het Cartesius Museum en mede-eigenaar van Via Traiectum.

-

Het Utrechts Verbond laat van zich horen. 
Na twee jaren van gesprekken met allerlei verschillende geledingen van de gemeente, voor en achter de schermen, over en met het culturele veld in Utrecht, merken we nu eigenlijk alleen vermoeidheid op. Moe van rondes inspraak zonder afspraak, moe van beloftes zonder uitkomst.

Dus klimmen we in de publieke pen.

Het Utrechts Verbond vraagt antwoorden aan de gemeente.
Antwoorden op vragen die leven in het culturele veld. Antwoorden op scenario’s die we schetsen, want de ouderwetse bedreigingen voor Utrecht liggen op de loer: freeze [er gebeurt niks in onze stad], fight [we ondernemen actie, en de gemeente komt handhaven] of flight [Utrecht leidt talenten op, die vervolgens uitvliegen naar een andere stad. Of nog erger; ook de gevestigde partijen gaan weg].

Het Utrechts Verbond wil afspraken publiekelijk vastleggen. We merkten dat de slogan “Utrecht maken we samen” misschien toch maar een slogan was. Dat het document “Ruim baan voor initiatief”, voortkomend uit verschillende gesprekken en initiatievencafés, een document bleef. Nu vragen we dus publiekelijk antwoorden. Niet omdat we willen zeuren, maar omdat achter de mooie marketing kaalslag dreigt.