Iedere maandag en donderdag schrijft steeds een andere Utrechter op Nieuws030 een persoonlijk verhaal over een kunstwerk dat ergens in onze stad in het openbaar te zien is. Lees hier meer over deze serie. Dit is deel 39 in 'de Utrechtse beeldengalerij'.
  

Door Arjan den Boer

Wie het was weet ik niet eens meer, maar onlangs toonde iemand zich verontwaardigd over de ufo op de Inkpot, het spoorweggebouw dat dit jaar z'n honderdste verjaardag viert. Deze frivoliteit zou het historische bouwwerk verpesten. Voor mij was dat een nieuw gezichtspunt, want ik heb die schotel altijd geniaal gevonden.

Het is een markante toevoeging die het donkere gebouw, dat er altijd al gestaan lijkt te hebben, in een nieuw daglicht stelt. Het bouwwerk krijgt er iets futuristisch door en dat is helemaal niet zo gek, want het was destijds ultramodern, een soort wolkenkrabber die veel Utrechters verbaasd en geïmponeerd moet hebben. Spoorwegarchitect George van Heukelom had zich laten inspireren door de Finse architect Eliel Saarinen, die ook invloed heeft gehad op de architectuur van Amerikaanse wolkenkrabbers uit de jaren twintig. 

Van Heukelom lijkt trouwens ook de vorm van de Domtoren verwerkt te hebben in de Inktpot. Via die omweg doet de ufo mij denken aan de Saturnus-raket die Chriet Titulaer in 1986 tegen de Domtoren liet plaatsen, iets dat ik me nog vaag kan herinneren. Ook dat was een soort heiligschennis, al was er toen weinig protest omdat het tijdelijk was.

De roestvrijstalen schotel van kunstenaar Marc Ruygrok met als officiële titel Zover was in de zomer van 1999 in eerste instantie ook tijdelijk bedoeld: voor de kunstmanifestatie Panorama 2000. Na afloop werd het werk echter aangekocht en hij mag nu eeuwig in z'n mislukte landing blijven steken. Foto's van voor 1999 zien er maar kaal uit.

Het mooist is de ufo als-ie op onverwachte plekken plots in beeld komt, aan het eind van de Haverstraat of de Walsteeg bijvoorbeeld, glanzend in de zon. Dat vervreemdende effect past heel erg bij Utrecht, denk aan het surrealisme of eigenlijk magisch-realisme van Joop Moesman. Zoals diens naakte dame fietsend door een verdwenen straatje met een viool achterop, slaat ook Marc Ruygroks vliegende schotel als een tang op een varken.

Een mooie tegenhanger is trouwens de theepot op Hoog Catharijne (tegenwoordig op de parkeergarage Rijnkade). Waar de ufo het inmiddels antieke gebouw naar het heden trekt, stuurt de gigantisch theepot met z'n oergezellig bloemetjesporselein het modernistische Hoog Catharijne terug naar grootmoeders tijd.

Ik ben erg voor eigentijdse toevoegingen aan monumentale gebouwen, of het nu kunst is of architectuur. Het bouwwerk krijgt er daarmee een 'verdieping' bij. Maar zo'n toevoeging moet zich wel enigszins bescheiden opstellen en niet overheersen. Zo heb ik niemand ooit horen klagen over de theeschenkerij van de Domkerk in de pandhof, in 1986 opgetrokken uit roestvrijstaal en glas. Het materiaal contrasteert enorm met de oude stenen, maar het past perfect.

Wat dat betreft ben ik erg benieuwd hoe het bonte neonkunstwerk van Maarten Baas boven de ingang van de Bibliotheek Neude gaat uitpakken. Wordt het een schandvlek of net zo'n Utrechtse klassieker als de ufo?

Arjan den Boer, publicist en hoofdredacteur van tijdschrift Oud-Utrecht

PS1. Meer lezen over dit kunstwerk kan hier (site gemeente Utrecht)

PS2. Het kunstwerk staat op deze locatie (Google Maps)

PS3. Arjan den Boer (1972) is publicist over geschiedenis, design, monumenten en architectuur. Hij timmmert de laatste tijd hard aan de (Utrechtse) weg. Sinds 2019 is hij hoofdredacteur van het tijdschrift Oud-Utrecht. Hij schreef oa. de boeken 'Vergeten gebouwen in Utrecht 1850-1940' en 'Utrecht bouwt 1945-1975'. Vorige week verscheen van zijn hand '150 jaar Nederlandse Spoorwegaffiches'. De bijbehorende tentoonstelling in het Spoorwegmuseum is vanwege corona uitgesteld. Dit is Arjans website.

PS4. Meer over de ufo op de website van de kunstenaar Marc Ruygrok.

PS5. Meer over de tentoonstelling Panorama 2000 op de site van het Centraal Museum.

PS6. In aflevering 56 van de Utrechtse Beeldengalerij schrijft Chantal Perlee ook over 'Zover'

  

Donderdag volgt de volgende aflevering van de Utrechtse Beeldengalerij. 

Hier leest u de vorige aflevering (38).

En hier een overzicht van alle bijdragen.