Mirjam Lapid-Andriesse (1933-2023)

Door Jim Terlingen - In Israël is eerder deze maand Mirjam Lapid-Andriesse overleden. Ze was een van de laatste nog levende joodse Utrechters die tijdens de Tweede Wereldoorlog een concentratiekamp hebben overleefd.

Mirjam Andriesse (1933) woonde met haar ouderlijk gezin - vader, moeder en nog drie kinderen - op het Utrechtse adres Van Speijkstraat 12 toen de oorlog uitbrak. In 1944 kwamen ze allen terecht in kamp Bergen-Belsen, waar haar vader Herman in februari 1945 aan uitputting overleed. In dezelfde periode bezweek daar toen ook Anne Frank (en vele anderen).

De rest van het gezin moest daarna mee met wat later 'het verloren transport' is gaan heten. Dat waren de laatste drie treinen waarmee kort voor het einde van de Tweede Wereldoorlog gevangenen werden afgevoerd uit concentratiekamp Bergen-Belsen, toen de Britse troepen het kamp naderden. 

Mirjam vierde haar 12e verjaardag in de trein op 17 april 1945. "Mijn tweede geboortedag werd 23 april, want toen zijn we bevrijd door het Russische leger in Tröbitz", tekende de BBC in 2019 nog op uit haar mond.

Ik had de laatste jaren heel prettig contact met Mirjam. Ze was in 2021 in Utrecht om een struikelsteentje voor haar vader te plaatsen voor hun voormalige woning in de Van Speijkstraat.

Ze vertelde me bijzondere details over joods Utrecht in de oorlog. In hun huis werden bijvoorbeeld op de eerste oorlogsdag de boeken verbrand die wezen op de joodse identiteit van het gezin. Zo groot was de angst. Zonder vader Herman, want die is dan nog als reservist in functie als stationscommandant in Arnhem, gingen ze daarna met de joodse overburen, het gezin van de natuurkundige Leonard Ornstein, naar Ornsteins laboratorium op de Bijlhouwerstraat om daar te schuilen.

En nog meer. Als vader Herman in 1942 vreest dat ze opgepakt worden, benadert hij de joodse huisarts Maurits Perel, die praktijk houdt op de Oudegracht. Deze hangt op de gevel van het huis op de Van Speijkstraat een bord dat de jongste dochter Mirjam roodvonk heeft. Het werkt. Uit angst voor besmetting met de gevaarlijke ziekte komen de Duitsers niet binnen.

In april 2023 vierde Mirjam in Israël in blijheid haar 90e verjaardag, omringd door haar grote familie. Vorige maand was ze nog opgetogen toen een nicht van haar struikelstenen plaatste op de Utrechtse Paulus Potterstraat.

Mirjams oudere zus Ted (1927) is nog in leven. Ook zij zat in Bergen-Belsen. Hier haar verhaal.

Reageren? terlingenschrijft@kpnmail.nl
Zie ook: www.jimterlingen.nl