Jeroen Wielaert - In omarming met het Rietveld Schröderhuis, met armen, handen en vingers tastend naar balkons, deuren en ramen. Zo verging het Vincent Bijlo bij een bezoek aan de voelmaquette van het beroemde monument aan de Prins Hendriklaan. De maquette is onderdeel van een nieuwe project om het huis toegankelijker te maken voor mensen met een visuele, of auditieve beperking. Bijlo had het al een paar keer bezocht, maar de maquette en de tastrondleiding gaven hem een veel beter inzicht.

De blind geboren Bijlo is achterkleinzoon van de beroemde architect Hendrik Petrus Berlage (1856-1934), onder andere bekend van de Beurs van Berlage, het Jachtslot St, Hubertus op de Hoge Veluwe en het Kunstmuseum in Den Haag. Als joch heeft Bijlo in veel van die indrukwekkende ontwerpen rond gelopen. Hij houdt erg van gebouwen, weet dat Gerrit Rietveld sterk geïnspireerd was door Berlage.

Het idee voor de maquette en de rondleiding ontstond in coronatijd. Conservator Natalie Dubois kreeg contact met de oppas van een tienjarig, blind geboren meisje. Zij was voorgelezen uit een boek over het Rietveld Schröderhuis en wilde er graag eens naartoe. De musea waren dicht, maar het meisje werd uitgenodigd om het huis op de tast door te lopen. Het was heel indrukwekkend voor haar, maar ook voor Dubois. Het meisje had veel vragen en opmerkingen.

Zo is het ook met Vincent Bijlo, deze zonnige middag. Als in een soort bezwering loopt hij rond de maquette, buigt zich ernaar toe en strekt zijn armen uit, begint met voelen. Al snel zegt hij: 'Het is goed gemaakt, dit ding. Ja, het is wat ik dacht dat het was, wel een goed hulpmiddel. De schaal is goed, compleet met deurkrukjes, zodat je weet hoe hoog een verdieping is. Ik ben wel benieuwd hoe het binnen is, omdat de maquette dicht is. Ik heb nu geen idee van de grootte van een kamer, maar dat krijg je wel als je er doorheen loopt.'

Anouk Everste van het Centraal Museum is er bij als begeleidster. Ze zegt: 'Het dak is plat, dat kun je ook voelen.'

Bijlo: 'Het geeft het gevoel van een god, dat ik een huis zo kan omvatten. Ik dacht vroeger dat alle daken plat waren.. Ik dacht dat dakpannen kookpannen waren. Mijn vader vertelde over schuine daken, maar dat geloofde ik niet. Dit is een waanzinnig goed middel. Ik bouw het beeld in mijn hoofd met mijn handjes op. Is het kleurpatroon gehandhaafd? Kleuren zeggen me niks. Dat zijn gewoon woorden. Kleuren bestaan niet voor me, net als licht en donker. Net als dat gras groen is. Het kan voor mij net zo goed paars zijn. Ik ken wel de theorie erachter van het primaire kleurgebruik. Dit is het enige echte Stijlhuis waar het zo is doorgevoerd. Ik begrijp het wel, maar ervaar het niet.'

De beeldvorming is voor Bijlo meer dan tasten alleen. Zijn gevoel voor ruimte komt ook voort uit echo's en luchtstromen. Hij noemt het Kunstmuseum in Den Haag. 'Je kunt in dat museum voelen of de zon schijnt. De lichtval gaat door lamellen heen. Je neemt het waar door de temperatuur. Dat gebouw ademt er echt door.'

Voor de entree van het Rietveld Schröder huis overhandigt Anouk Vincent een paar witte handschoenen. Hij betast er het hoofd van de verslaggever mee: 'Kijk, hij heeft oren!'

Bij de voordeur trekken we slofjes over onze schoenen, voor extra bescherming van het monument, Dan neemt Anouk Vincent bij de hand en voert hem eerst mee naar de keuken waar hij eerst een stoel en dan de tafel betast. Hij herkent het beeld: 'Allemaal van die rechte hoeken.'

Dan gaat het naar het atelier van Rietveld. Bijlo weet dat Rietveld deze ruimte gebruikte als een smoes om Truus Schröder te zien. Ze woonden niet direct samen, maar ze hadden wel wat, meer dan een vriendschap. De kinderen van Truus werden gepest op school, zo van: 'Jullie wonen in dát huis.' Toen Rietveld er zelf kwam wonen vond hij het tegenvallen, niet echt comfortabel. Bijlo: 'Zo'n gebouw moet weerbarstig zijn.'

Op de wenteltrap naar de eerste verdieping moet lange Vincent oppassen dat hij zijn hoofd niet stoot aan het plafond. Boven gaat het door de slaapkamers van de kinderen, Truus en Gerrit. Dan staan we voor dat legendarische meubelstuk. Bijlo bukt en voelt, zegt dan: 'Ja, dit is 'm, de stoel.'

Alles is verbluffend schuifbaar. De uit Barcelona afkomstige gids Carla is er heel behendig in. Binnen een minuut zijn de verschillende kamers veranderd in een grote open ruimte. Bijlo merkt het ook meteen: 'De stoel krijgt een ander perspectief. Er is in de kamers ook van alles in te klappen. Eigenlijk is het een soort voorloper van een camper. Het voelt geweldig. Ook door de akoestiek. Het is nergens hol. Dit is voor iedereen geen kille, holle ruimte. Akoestiek is een heel onderbelicht onderdeel van de architectuur. Als het niet klinkt, ben je snel klaar. Het is leuk om hier zo te zijn, zo gewoon. Ik houd van huizen waar je in rust kunt aarden, waar je kunt voelen hoe het is. Ik was in het huis van schrijver Dickens, ben er aan zijn bureau gaan zitten. Dan merk je hoe zo'n huis klinkt, hoe het kraakt. Het is heel anders als je er snel doorheen jakkert.'

De totaalindruk? Bijlo is een stuk wijzer geworden. 'Ik heb nu ook een beter inzicht in de verhoudingen van het huis. Ook door Carla's wanden. Ik heb nog nooit meegemaakt dat ze werden verschoven. Het is een flexibel huis. Na de maquette kan ik het beter plaatsen, de verhoudingen zien.'
  

De tastrondleidingen in het Rietveld Schröderhuis vinden in 2023 plaats op 27 juli, 26 september en 5 november.