Peter Oostveen - Zomaar een aan de collectieve aandacht ontsnapt bericht in de Utrechtse media: 42 % van de Utrechters voelt zich wel eens eenzaam en 11% zeer eenzaam.

Helemaal nieuw was deze informatie niet. Begin dit jaar gaf een in de binnenstad gehouden gezondheidsonderzoek ongeveer hetzelfde beeld: grootste gezondheidsvraagstukken, matige tot ernstige eenzaamheid onder volwassenen, stress, alcohol, psychische aandoeningen. Gemeente en ondernemers slaan de handen ineen in een poging deze zorgwekkende trend te keren. Er worden projecten opgestart om eenzaamheid bij mensen te signaleren en doorverwijzing naar de hulpverlening te verbeteren.

Hoewel geen onbelangrijk nieuws had het bericht niet tot gevolg dat bij de media de wijzers in het rood uit sloegen. Geen interviews met ter zake en ervaringsdeskundigen, geen achtergrondreportages, geen columnisten die met elkaar de degens kruisten en/of elkaar de loef afstaken.

Dirk de Wachter

De geringe belangstelling van de media voor dit onderwerp stond in schril contrast met de massale en overweldigende belangstelling die er op 6 februari was voor de deelname van Dirk de Wachter aan een lezingen- en debatavond in de Jacobikerk. Dirk de Wachter, de oer-sympathieke en geliefde Belgische psychiater die in Nederland en zijn thuisland een open zenuw heeft geraakt met zijn heldere en confronterende analyses van ons hedendaagse leven in de moderne Westerse wereld.

Ik doe De Wachter te kort als ik hem de “profeet van de gebrokenheid, onvolledigheid, het lijden en de compassie” noem, maar een “ambassadeur” van deze fenomenen is hij zeker wel. De Wachter weet met zijn boeken en lezingen duizenden mensen te ontroeren, bewegen, te steunen. Bij het optreden in de Jacobikerk konden 600 mensen toegelaten worden. Welnu, een uur voor aanvang waren deze plaatsen nagenoeg allemaal al ingenomen en bij aanvang van de lezing zat de kerk ram en ram vol.

Op grond van de Utrechtse gezondheidsstatistieken waren er deze avond in de Jacobikerk honderden mensen aanwezig die regelmatig gebukt gaan onder matige tot ernstige eenzaamheid. Maar, op deze avond was daar geen sprake van.

Zoals de profeet Hosea zijn volk naar de woestijn riep om zijn God tot de harten van de mensen te laten spreken, zo bracht De Wachter ons, de miserabelen, die avond naar zijn Hof van Eden. Met hetzelfde doel, om tot onze harten te spreken.

Waar onze hoofden zwaar waren van smart, daar bood De Wachter ons zijn schouder aan om onze tranen op uit te storten. Waar wij ons verloren zonen waanden, daar toonde De Wachter zich de liefhebbende vader. Waar wij ons verdwaalde schapen voelden, daar spoorde De Wachter ons op als de goede herder. De Wachter liet ons onze honger stillen met zijn zalvende en troostende woordenstroom en stuurde ons in een signeersessie met een persoonlijk gebaar van bemoediging naar huis. Hoe moest het verder na deze avond buiten zijn Hof van Eden?

Nick Cave

Een paar dagen later gloorde er voor de miserabelen weer hoop aan de horizon. De Wachter bleek wegbereider te zijn geweest voor die andere “trooster” die op 27 mei aanstaande Utrecht aan doet. Zijn uiterlijke en mystieke evenknie, de Australische muzikant Nick Cave. De poëzie waarvan het werk van De Wachter doordrenkt is horen we ook in de bezwerende muziek van Cave.

In het verleden gold “The Caveman” als onbenaderbaar en explosief, maar sinds hij zijn alter ego “Black Crow King” afgelegd heeft, geldt hij als de “profeet van de barmhartigheid”. Cave komt niet in de eerste plaats naar Vredenburg om muziek te maken, maar om zijn fans te ontmoeten.

Een ieder over wie Cave in het verleden zijn melancholische geest heeft uitgestort weet wat dit betekent. Cave komt als voorganger, gebedsgenezer, hij komt zalven, bemoedigen, handen opleggen, liefde en compassie prediken. Hij zal de “dorstige” meevoeren naar zijn sacrale dimensie waar zij zich onbeperkt te goed kunnen doen aan beken waarin melk en honing overvloedig stromen. Oases waar de eenzamen zich kunnen laven aan de overweldigende kleurenpracht en geuren van lentebloesem. Serene hemelrijken waar lichtgestalten ons ontdoen van pijn, verdriet, gemis.

En, Cave spreekt ook graag over een man die lang geleden leefde, eveneens een trooster. Als die man sprak, dan raakten zijn toehoorders betoverd en er gebeurden wonderen. Die man zei dingen als “klop, en de deur zal voor u geopend worden”, “zoek, en gij zult vinden”, “vraag, en u zal gegeven worden”. Hij zei ook “nadat ik u verlaten heb, zal er een andere trooster komen”.

Troosters

Troosters zijn er in alle soorten en maten, kleuren, geuren en smaken. Troosters kennen geen rangorden, de één is niet meer waard dan de ander. Soms zijn de troosters muzikant, schrijver, regisseur, priester, dichter, acteur of actrice, imam, mensen met bijzondere kwaliteiten. Maar soms is het iemand van de wijkverpleging of een mantelzorger, ook mensen met bijzondere talenten. Of het is gewoon iemand die je op straat vriendelijk toelacht.

De geestelijke gezondheidszorg, sociologen, geestelijken, alle petten staan dezelfde kant uit, alle vingers wijzen in dezelfde richting: in onze geïndividualiseerde en gedigitaliseerde wereld raast en tiert de eenzaamheid als een zevenkoppig monster in een razend tempo om zich heen. Als een epidemie van apocalyptische omvang. De Wachter kenmerkt “de eenzamen” als de drenkelingen die te water geraakt zijn vanuit de speedboot van megalomane Westerse innovatie.

Deze kwalijke ontwikkeling kan nauwelijks als verrassing gelden. Profeten, zieners, woestijnvaders, sjamanen, kunstenaars hebben deze ontwikkeling al eeuwen geleden voorspeld en beschreven in hun heilige geschriften. Of de mens bij machte is dit zevenkoppige monster te verdelgen?, de tijd zal het leren. Tot dat moment is er die belofte, de aankondiging van “de trooster”.

There ‘ll be no sadness, there ‘ll be no sorrow, there ‘ll be no road to narrow, there ‘ll be a new day, and it’s today

Aldus trooster Nick Cave, 27 mei Vredenburg (nb: uitverkocht).