Kees van Oosten - 'De staat verdrukt, de wet is leugen. De rijkaard leeft zelfzuchtig voort. Tot 't merg en been wordt de arme uitgezogen. En zijn recht is een ijdel woord.' Aldus een paar regels uit het tweede couplet van de Internationale (1871).

Het wordt op 1 mei nog steeds gezongen in de PvdA. Beetje vreemd is dat wel, want dat de staat verdrukt en de wet leugen is, daar moet je ook bij de PvdA niet mee aankomen. De arme wordt nota bene uitgezogen door een regering waar de PvdA in zit. 

Dat de staat verdrukt was ook de overtuiging van de grondleggers van het liberalisme. Locke (1632-1704) bijvoorbeeld waarschuwde daarvoor en wees erop dat burgers het recht hebben tegen de overheid in opstand te komen en de overheid af te schaffen als deze het recht op leven, vrijheid en geluk van de burger bedreigt. Dat zien de liberalen van tegenwoordig toch anders.

De heilige Augustines (354-430) vroeg zich af wat eigenlijk het verschil is tussen de staat en een roversbende, als in die staat de gerechtigheid ver te zoeken is.* Van gerechtigheid in christelijke zin is slechts sprake als men de vreemdeling 'lief heeft als uzelf' en de mensen die honger hebben worden verzadigd.

Dat Augustines onze zogenaamde democratische rechtsstaat als een grote roversbende zou opvatten leidt dus geen twijfel. Paus Franciscus wees erop dat de Middellandse Zee een begraafplaats wordt voor vluchtelingen doordat rijke Europese staten ze niet wensen toe te laten. 

Dat de staat verdrukt is met andere woorden een opvatting die steun vindt in geschriften van niet de minste grote en klassieke denkers. Boze burgers die roepen dat ze door de overheid worden genaaid vinden die grote en klassieke denkers aan hun zijde. En mensen die vinden dat wij bestuurd worden door een stelletje zakkenvullers gaan in hun oordeel nog lang niet zo ver als de heilige Augustines.

Een belangrijke vraag is: waarom zagen die klassieke denkers de staat als een groot gevaar? Het antwoord is: omdat de staat ontzettend veel macht heeft en het leven van burgers kan maken en breken. De staat immers schrijft de burger de wet voor en die wet wordt met geweld gehandhaafd.

In zijn Huizinga-lezing 'De Moord en de Staat' (2003) hield Abram de Swaan zijn gehoor voor dat de staat alleen al in de 20e eeuw de dood van 170 miljoen ongewapende onderdanen op haar geweten heeft door vervolging en genocide.* 

Organisaties, ondernemers en lieden die er op uit zijn andere mensen hun wil op te leggen en van eenvoudige burgers te profiteren maken uiteraard zoveel mogelijk gebruik van de ongebreidelde macht van de moderne staat.

Voor Marx stond het daarom vast dat de staat slechts de belangen behartigt van de 'bourgeoisie' (de hogere klasse) door haar voorrechten te verdedigen tegen de grote massa van armen en arbeiders en dat de bourgeoisie, om haar rijkdom en voorrechten te behouden, een economisch systeem in stand houdt van kolonialisme, slavernij en van vernietiging van de natuur.

Thomas Decreus schreef vorig jaar een boekje waarin hij nog eens helder uitlegt waarom er ondanks de invoering van het algemeen kiesrecht en de ontwikkeling van de huidige democratische rechtsstaat sinds de tijd van Marx niet zoveel veranderd is: invloedrijke posities in vrijwel alle politieke partijen, de ambtenarij, de rechtsspraak, het onderwijs en de wetenschap worden voornamelijk bezet door hoog opgeleide lieden afkomstig uit de bevoorrechte klasse, daartoe zijn gaan behoren of er naar streven daartoe te behoren. En die geloven maar al te graag dat de moderne staat humaan, democratisch, verantwoordelijk en zorgzaam is. In elk geval is dat wat zij de eenvoudige burger wijs maken.

Wij hebben op school geleerd dat wij in een beschaafd land wonen waar wij trots op moeten zijn. De voorlichting door de overheid is erop gericht ons te doen geloven dat het beleid door hoge idealen wordt ingegeven. Wetenschappelijke instituten worden gesubsidieerd om daar het bewijs voor te leveren en politieke partijen moeten ons de illusie geven dat wij daar zelf voor gekozen hebben.

Dat de staat verdrukt, slechts de belangen behartigt van een bevoorrechte klasse en een economisch systeem beschermt dat leidt tot vernietiging van het milieu, dringt daarom maar moeilijk tot ons door. Daarom moet dat vaker onder de aandacht worden gebracht. Ik wens u prettige kerstdagen.

* De Civitate Dei (De stad Gods) IV,4

** http://vorige.nrc.nl/krant/article1595652.ece/Moord_en_de_staat