Door Jim Terlingen - Vanmiddag zijn in de wijk Oog in Al acht kleine oorlogsmonumentjes geplaatst. Het zijn steentjes - Stolpersteine om precies te zijn - die gemetseld zijn in het trottoir voor drie adressen: Franz Schubertstraat 37 (één), Franz Schubertstraat 85 (twee) en Petrarcalaan 59 (vijf). Dit gebeurde door de bedenker van deze bijzondere steentjes, de Duitse kunstenaar Gunter Demnig op initiatief van wijkbewoonster Inge Eijsenga.

Demnig noemt ze 'struikelsteentjes' omdat je erover struikelt met je hoofd en je hart (‘stolpern’ betekent struikelen) en je moet buigen om de tekst te kunnen lezen. Ze liggen steevast voor een woonhuis en geven op een subtiele wijze aandacht aan het feit dat hier mensen hebben gewoond die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn weggevoerd. In heel Europa zijn inmiddels al 46.000 struikelsteentjes gelegd.

De steentjes zien er glimmend uit; ze hebben bovenop een messing plaatje van 10 bij 10 centimeter met daarop gegevens van een persoon: de naam, geboortedatum, deportatiedatum en – als het van toepassing is - de overlijdensplaats en –datum. 

Het bijzinnetje 'als het van toepassing is' krijgt nu in Utrecht echt betekenis, want voor het adres Petrarcalaan 59 is voor het eerst in onze stad een steentje gelegd voor een persoon die de oorlog heeft overleefd. 

Petrarcalaan 59
Op dit adres woonde sinds 1941 het Duitse vluchtelingengezin Breslauer. Fotograaf Rudolf Breslauer, zijn vrouw Bella en hun drie kinderen Ursula, Stephan en Micha werden een jaar later vastgezet in kamp Westerbork. Rudolf Breslauer kreeg daar de opdracht van kampcommandant Gemmeker om het leven in het kamp te filmen. De bewegende beelden zijn de enige bestaande van de treintransporten en hebben daardoor een grote historische waarde.

Still uit het filmmateriaal van Breslauer (bron: Herinneringscentrum Kamp Westerbork)

Rudolf, Bella en de kinderen moesten uiteindelijk zelf ook op transport naar het oosten. Alleen dochter Ursula Breslauer overleefde de kampen. Ook voor haar is er nu een steentje. Zij deed haar verhaal in 2011 tegenover de NOS, die er een docu van maakte.

Op vrijdag 4 mei aanstaande vertelt historicus Ad van Liempt tijdens de Open Joodse Huizen-route in Utrecht op het adres Petrarcalaan 59 over Rudolf Breslauer en zijn gezin.

Meer informatie over de bewoners van de andere twee adressen in Oog in Al vindt u hier: Franz Schubertstraat 85 en Franz Schubertstraat 37.

Voor Franz Schubertlaan 85. Foto: Jim Terlingen

Utrecht
Dit zijn de eerste Stolpersteine in Oog in Al. Utrecht heeft er, inclusief deze acht, nu in totaal 23. De andere adressen zijn Springweg 138b (twee), Domstraat 5 (twee), Nieuwegracht 92 (vijf), Stadhouderslaan 51 (drie), Maliesingel 36 (twee) en Schoutenstraat 12 (één).

Als het gaat om struikelsteentjes neemt Utrecht met haar 23 steentjes niet de positie in die je op grond van het inwonersaantal zou verwachten. Een greep: Eindhoven (244), Emmen (138), Hilversum (130),  Meppel (89), Borne (81), Dinkelland (67), Dordrecht (56), Nijkerk (54), Berkelland (54), Kampen (50), Culemborg (46), Leek (43) en Coevorden (36).

Het blijft opvallen met Utrecht, de vierde stad van het land, maar als het gaat om de Tweede Wereldoorlog is er een enorm traagheid. Wat is dat toch? En dan denk ik aan de zinnen die ik in februari van dit jaar schreef, toen naar aanleiding van de herdenking van de Februaristaking. Hieronder staan ze nog eens:  

Als ik lees dat Utrecht de Februaristaking in 1987 ging herdenken, komt de vraag in me op: waarom gebeurde dit eigenlijk pas 46 jaar na dato? Weet daarbij: Amsterdam begon er meteen na de oorlog mee.

En als ik lees dat steden als Zaandam en Hilversum inmiddels eigen herdenkingen hebben van de staking: hoe denkt Utrecht daarover? Waarom is er bijvoorbeeld tot nu toe geen monument/steen om de Utrechtse staking te gedenken?

Soortgelijke vragen heb ik bij meer Tweede Wereldoorlog-issues. Het is toch wonderlijk dat Utrecht pas in 2015 een monument heeft gekregen waarmee de joodse omgekomen inwoners worden herdacht. Zé-ven-tig jaar na de oorlog.

Wat is dat toch met het Utrecht?.

Dodenherdenking
Op 4 mei, voor aanvang van de dodenherdenking in Oog in Al, wordt een wandeling langs de acht struikelsteentjes georganiseerd. 

Meer over het project-Stolpersteine op deze officiele site.

Gunter Demnig voor Franz Schubertstraat 37. Foto: Jim Terlingen

                       

Reageren? terlingenschrijft@kpnmail.nl
Zie ook: www.jimterlingen.nl