Utrechtse Rosa Ensemble zoekt haar eigen weg

Door Dries van Dijk - Is hoorspel ook een muzikaal kijkspel?

De letter D speelt een grote rol in het nieuwe luisterspel van het Rosa Ensemble De Deense Detective­_2022. De D allitereert ook vrolijk door de titels van de afleveringen. Afgelopen weekend was ‘Dromen doven door daglicht’ in een deel met drie onderdelen drie keer te beluisteren en te bekijken. Er volgen nog drie delen met telkens drie onderdelen, waarin gedoold en gedonderd wordt. Tenslotte een deel, waar ‘De duiding doordringt de dwazen’ de deur van de Deense Detective_2022 definitief (?) dichtdoet. Eind januari en twee keer in februari.

Het Utrechtse Rosa Ensemble heeft de bocht vanuit de muziek naar theater stevig genomen. Dit vervolg van de DDD van eertijds is hiervan een bevestiging. In het hoorspel speelt het verhaal de hoofdrol: een krimi naar een soort Scandinavisch model. De Nederlandse maatschappij met zijn moderne opstomende cyber- en drugscriminaliteit, echtscheiding, afpersing en ontvoering vormt het decor en de rode draad van het verhaal. De muzikanten en tekstschrijver Florian de Backere spelen een of meerdere rollen. Florian duidt zijn rollen aan met ‘pars pro toto’s’ als een blonde lange pruik voor de vrouwelijke officier van justitie en een stropdas voor een mannelijke rol.

De muziek en de geluiden zijn vooral begeleiding in het hoorspel. In flinke vaart worden niet alleen contrabas, vibrafoon, viool, toetsen en synthesizers gebruikt, maar ook de hele keukenvoorraad aan bestek en lepels, die langs de spaken van opgehangen fietswielen ratelen. Het is qua timing ongelooflijk ingenieus in elkaar geknutseld, de stemmen komen voortdurend tot je in je koptelefoon oprijzend vanuit bijpassende omgevingsgeluiden.

De toeschouwer wordt meegezogen in het hoorspel, geklemd in de oorschelpen. De stemmen zie je niet alleen links, rechts of ergens uit het midden; ze komen ook in je hoofd links, rechts of uit het midden. Indringend!

Voegt het zien van het spel en het spelen een dimensie toe? Het hoorspel is al zo’n driekwart eeuw een komend en gaand element op de radio. Je fantasie brouwt de beelden uit de geluiden en tekst. Dat is op zich ook hier voldoende, maar je wordt toch getrokken naar de expressie van hun gezichten achter de grote microfoons, het bespelen van het bestek en de muziekinstrumenten. Het Rosa Ensemble zoekt haar eigen weg.

Met pauze duurde het eerste deel van drie uur tot bijna half zes. Dan springen er toch wat onrustige gedachtes tussen je oorschelpen. Vanuit je oude liefde voor het experiment ga je langzamerhand naar meer spannende, zelfstandige muziek verlangen. Ga je houden van de personages? De moeder/officier, de vader/ex-politieagent, de crimineel worden degelijk gespeeld, maar zijn niet echt experimenteel of verrassend. Niet aangrijpend. Wel kent het verhaal een groeiende spanning uitmondend, als cliffhanger, in de verdwijning van zoonlief Caspar. Dat belooft nog het nodige.

De koptelefoon benadrukt het hoorspel en de nuance, maar in de lange zit is het ook een afstandschepper, die grote betrokkenheid tussen publiek en spelers in de weg staat. Gaat letterlijk knellen, zelfs als je je bril afzet(!). De afstand wordt ook enigszins versterkt door de imponerende technische omgeving. Maar het verhaal maakt nieuwsgierig en is aantrekkelijk voor de liefhebber van krimi-hoorspelen of krimi-tvseries en voor de volgers van de ontwikkeling van het indrukwekkende Rosa Ensemble. De eerste drie voorstellingen werden goed bezocht.

Deze liefhebbers komen in de komende anderhalve maand ruimschoots aan hun trekken. Tussen de genoemde afleveringen komen ook intermezzo’s, komende donderdag in de Kargadoor met 3 D’s: De Dis danst. Eind januari en half februari ook in EKKO en TivoliVredenburg met Drink donker en Daderdag. Het eerste seizoen van De Deense Detective is als podcast te beluisteren op iTunes, en ook de nieuwe afleveringen verschijnen online en worden ook binnenkort door de VPRO op radio 1 uitgezonden. Zie www.rosaensmble.nl