Wielaert - 50 Jaar Utrecht (7)
Gepubliceerd: zaterdag 11 oktober 2025 07:00
In de nazomer van 1975 begon Jeroen Wielaert in Utrecht aan de studie Nederlands. Het was het begin van een halve eeuw wonen en leven in de stad. Er is in vijf decennia veel gebeurd, persoonlijk en stedelijk, vol ups en downs. Een terugblik in tien delen, wekelijks op Nieuws030.
Deel 7: 2005-2009
Geweldig, dat oorlogsverhaal van kardinaal Johannes de Jong. Hoe hij midden in de bezetting in zijn voorname woning aan de Maliebaan in vol ornaat twee Duitse officieren ontving die hem kwamen vertellen af te zien van een protestpreek en hen antwoordde met een diep zwijgen, waarna ze afdropen. Mooi ook de herinnering aan verzetsvrouw Marie Anne Tellegen, bijgenaamd dr. Max die op de Maliebaan pal naast het kantoor van de Sicherheitspolizei woonde.
Het zijn treffende Utrechtse onderdelen in Oorlogspad, uitgave van Kosmos, gevestigd in het pand waar de Duitse politiemannen verzetsmensen in de kelder hebben gemarteld. Met Liesbeth de Vries presenteerde ik het boek vlak voor 5 mei 2005 in het oude theater Desmet in Amsterdam. Het eerste exemplaar was voor Jan Marijnissen, dan nog partijleider van de SP en voorvechter voor een Nederlands Huis van Geschiedenis. Mijn moeder en vader zijn ervoor uit Veenendaal naar hun oude stad gekomen.
Loes heeft inmiddels een eigen huis gekocht op de Nicolaasweg, niet ver van het mijne. Cosy apart together. Er komt in die tijd ook een Parijzenaar naar Utrecht, halverwege mei 2005. Tourdirecteur Jean-Marie Leblanc combineert een verjaarsbezoek aan de Utrechtse Tourambassadeur Jan Janssen (65) met een bezichtiging van de stad die hij nog niet kende. Het gebeurt in het grootste geheim. Het wordt een rondleiding door ambtenaren, een bezoek aan het nog niet geopende, gerenoveerde spoorwegmuseum en een huisvisite bij burgemeester Annie Brouwer in de Brigittenstraat. Student-vrijwilligers hebben Leblanc herkend in het museum. Het komt in het UN.
Twee maanden later rijden Jan Fokkens en ik naar de Tour. We ontmoeten Leblanc na de door Pieter Weening gewonnen etappe naar Gerardmer. Hij zegt: 'Als Den Bosch de Tour aankan, kan Utrecht het zeker!' Jan en ik kijken elkaar aan – de Fransman zegt wat wij al langer denken.
In die periode gaan de zondagse live-uitzendingen van het Radio 1-Journaal uit het Haagse Dudok nog even door. Een van de gasten komt uit Utrecht: Gijs Hendriks. Stof te over om te praten over zijn plaats in de Nederlandse jazz. En om een stuk te spelen van zijn laatste CD, Hurry Up. Het is tegen het eind van het eerste uur. Vlak voor de reclame geeft Gijs geen teken van een naderen slotaccoord, integendeel, hij blaast gewoon door, ondanks mijn handgebaren om te stoppen. Op de regeltafel gaat de schuif dicht. Pas in het nieuws is Gijs klaar. Het applaus van het publiek komt niet in de huiskamers.
Op 13 januari 2006 neem ik deel aan een bijzondere treinreis naar Parijs, samen met Jan Janssen. Burgemeester Brouwer, Hermien van der Wal en de Utrechtse commissaris van de koningin Boele Staal gaan een bidboek aanbieden aan Leblanc op de burelen van de Tourdirectie. Er wordt kip gegeten en wijn gedronken bij de geanimeerde lunch. Leblanc is heel geïnteresseerd.
In het voorjaar van 2006 gebeurt er nog iets nieuws in de stad. Er komt een televisietalkshow bij RTV Utrecht. Hij wordt opgenomen in het Louis Hartlooper Complex. Ze hebben mij in gedachten voor de presentatie. Ik bel erover met Jos Stelling. Hij legt uit dat het sessies worden hoog in de foyer, met een grote lamp boven de tafel. 'Ah, radio op televisie,' zeg ik, 'dat wordt leuk.'
Er volgt nader overleg met Paul van der Lugt van RTV U en Arjeh Kalmann, hoofdredacteur van het UN, partner van het project dat Ledig Erf gaat heten. Schematisch past het tussen het werk voor Radio 1. Het wordt leuk samenwerken met een team dat bestaat uit Rob Midavaine, redacteur van het UN en Iris Tasseron, Machteld Smits en Neske Kraai van RTV U. De eindredacteur is een goede bekende: Jerry Goossens.
Het begint in de loop van het voorjaar van 2006. Leuke gasten in de eerste show, waaronder zangeres Marianne Weber en trainer Foeke Booy. Het hoogtepunt komt vroeg in mei: een uniek gesprek met de dan 86-jarige Herman Kuiphof, de legendarische voetbalverslaggever. Ons interview gaat in zijn geheel over het proces tegen NSB-leider Anton Mussert dat Herman als jonge verslaggever volgde in Den Haag, eind 1945.
In die tijd maak ik voor OVT van de VPRO een reconstuctie van de gebeurtenissen tussen het Wilhelminapark en het Rosarium, 7 mei 1945. Onderdeel is een interview met Tineke Spaans, schrijfster van een boek over het Utrechts verzet. Zij ontvouwt de theorie dat de fatale schietpartij tussen Duitse soldaten en de twaalf Utrechtse verzetsmensen die morgen is begonnen met een schot van een van hen: Hans van Ameijde. De uitzending is op 7 mei 2006. Hij zal gevolgen hebben.
Ondertussen is Paul van der Lugt niet helemaal tevreden over mijn presentatie van Ledig Erf.
'Het moet meer Matthijs van Nieuwskerk, 'zegt hij, met de anchor van DWDD voor ogen.
'Okay,' zeg ik, 'bel dan Matthijs maar.'
Conform Hilversumse voorbeelden is het snel gedaan met de show. We krijgen na zes afleveringen te horen dat er te weinig naar het programma gekeken wordt. Geen kijkcijferkanon, het zal wel. Zoiets moet kunnen groeien. Nog maanden later word ik aangesproken in de supermarkt door kijkers die het leuk vonden en me vragen wanneer het weer begint.
De Tour start in 2006 in Straatsburg. Ik ga erheen met Frank Ponten. We treffen er een geduchte Utrechtse delegatie met de ambtenaren Ary Hordijk, Jo de Viet, Ron Looy en Hermien van der Wal. Utrecht maakt er nu echt werk van in Frankrijk. Burgemeester Annie Brouwer komt ook, in gezelschap van oud-renner Hennie Kuiper. Samen ontmoeten ze Christian Prudhomme, de opvolger van Jean-Marie Leblanc, in het Village Départ, startdorp van de ronde.
Prudhomme is dat jaar ook op bezoek bij Ivo Opstelten. Ze landen samen in een helikopter op de middenstip van de Kuip. Rotterdam komt op voorsprong.
De tegenzet volgt in november 2007. De Domtoren is volgens mij een geschikte helikopterhoogte. 'Dan moet Arie Abbenes de Marseillaise spelen,' denkt Loes mee. Ze kent de stadsbeiaardier goed. Juist op de dag zelf heeft hij last van zijn pols. Zijn vervanger krijgt het druk.
Prudhomme is blij verbaasd als hij bij het bezoek aan de Kloostertuin zijn Franse volkslied hoort klinken ut de Utrechtse toren. Hij belt naar Parijs, naar hoofd perszaken Philippe Sudres, maar die neemt niet op. Bij de derde Marseillaise antwoordt Philippe wel. 'Écoutez!' roept Prudhomme. Luister! Die avond biedt Annie Brouwer Prudhomme een brief ten gunste van Utrecht aan, ondertekend door premier Balkenende. Het is geregeld door CDA-wethouder Harm Janssen.
De nieuwe burgemeester Aleid Wolfsen gaat in 2008 nog wat onwennig naar de Tourstart in Brest. In het Village Départ treft hij Ivo Opstelten, op campagne voor Rotterdam. Ik maak het mee, geef hints aan mijn NOS-collega Louis Dekker. De Utrechtse delegatie heeft goede gesprekken, keert terug met het vertrouwen dat het goed komt.
Loes en ik zijn al langer op zoek naar een leuk onderkomen buiten Utrecht. In de nazomer ontdekken we een buurtschap nabij Breskens. Vriendin Leony woonde er al veel langer in een dijkhuis. Het wordt ons Geheime Landgoed. Dichtbij huis in Utrecht hoeven we al een poosje niet ver om heel goed te eten. Jacques Rijks is de meesterchef van Amberes in de Burgemeester Reigerstraat.
In de herfst van 2008 ga ik voor een paar weken naar Terschelling om verder te schrijven over de culturele verbinding van land en ronde: Het Frankrijk van de Tour (een langjarig boekproject met goede vriend en uitgever van de Arbeiderspers, Peter Nijssen). Op 21 november krijg ik sms en telefoon uit Utrecht: de Tourdirectie heeft gekozen voor Rotterdam, in 2010.
Het is het begin van meer telefoonverkeer. Ten eerste met de NOS-radio. Presentatrice Lucella Carasso vraagt hoe ik erover denk. 'Zijn we er toch ingetuind,' zeg ik, indachtig de woorden, tijdens de WK-finale van 1974 uitgesproken door Herman Kuiphof, die twee dagen eerder is overleden.
Namens L'Équipe belt collega Philippe Brunel uit Parijs. Ik zeg hem: 'We hebben de slag verloren, maar niet de oorlog.' Het is een oude uitspraak van Charles de Gaulle.
Tussen het schrijven door volgen er nog telefoontjes met Utrechtse ambtenaren. Ze zijn zwaar aangeslagen, voelen zich belazerd door de Fransen. Na een paar rotdagen bedenk ik dat het een goede keuze is van Prudhomme cs: voor de toekomst is Utrecht voorgoed van Rotterdam verlost.
Van opgeven is geen sprake. Op 11 december ben ik met Jan Janssen in het Rotterdamse Luxor-theater voor de officiële bekendmakingen. Vooraf tref ik Christian Prudhomme. Hij pakt me bij mijn schouders en zegt: 'Continuez! Continuez!' Doen we!
In februari 2009 werk ik 25 jaar bij de Hilversumse omroep. Het jubileum wordt gevierd in Café Vooghel. Ook de collega's van de VPRO's OVT zijn er en van RVU's Holland Doc. Speciale gasten zijn goede relaties als Jan Smeets van Pinkpop met zijn Til en Wim Pijbes, net overgestapt van de Kunsthal naar het Rijksmuseum.
Die maand komt een Utrechtse hiphop-componist naar buiten met zijn spectaculaire compositie: The Hermit Sessions. Deze Colin Benders heeft er als een kluizenaar jaren aan gewerkt in Overvecht. Hij neemt het sterke pseudoniem Kyteman aan en gaat toeren met het Hiphop Orchestra. Natuurlijk zet hij ook het oude Tivoli op stelten en speelt spoedig op Pinkpop.
Later in het voorjaar van 2009 krijg ik bijzondere informatie over de schietpartij van 7 mei 1947. Een familie in de buurt van het Wilhelminapark bewaart een bandopname van verzetsman Hans van Ameijde uit 1967. Ze hadden de eerste uitzending over het Schot van OVT gehoord. Ik mocht de opname gebruiken voor de ware toedracht. Van Ameijde herinnerde zich heel goed dat de Duitsers waren begonnen met schieten en eerst Hans Muus en Paul van der Hurk troffen. Het Schot deel 2 wordt uitgezonden op 3 mei 2009.
De Tour start in Monaco. Wolfsen reist ernaar toe met wethouder Harm Janssen. In het Village Départ spreken ze een paar Italianen. Het resultaat is bijzonder. Utrecht krijgt in 2010 de aankomst van de eerste etappe van de Giro d'Italia, na de Grande Partenza in Amsterdam.
Alle afleveringen van '50 jaar Utrecht':