Kees van Oosten - Omdat de Nederlandse overheid vanaf 1999 (het jaar waarin de Europese Richtlijn voor schone lucht werd vastgesteld) zo goed als niets gedaan had, werd in 2005 niet aan de fijnstofnorm voldaan en zou in 2010 ook niet aan de norm voor stikstofdioxide worden voldaan. 

Met een verhaal dat de luchtverontreiniging in Nederland, en dus ook in Utrecht, voornamelijk uit het buitenland komt, wist de Nederlandse overheid een uitstel te krijgen van Europa met 5 jaar. Dat uitstel kreeg Nederland omdat het een indrukwekkend programma van maatregelen had opgesteld waardoor in 2015 alsnog aan de normen zou kunnen worden voldaan.

Dat programma staat bekend als het NSL en NSL staat voor Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit. In dat programma zijn behalve een groot aantal maatregelen om de luchtverontreiniging terug te dringen, ook alle grote weg- en bouwprojecten ondergebracht die door het rijk, provincies en gemeenten zijn gepland. De luchtverontreiniging die het gevolg is van de realisering van al die weg- en bouwprojecten zou meer dan volledig worden gecompenseerd door de NSL-maatregelen.

Of het negatieve effect van al die weg- en bouwprojecten werkelijk door het effect van die maatregelen wordt gecompenseerd blijkt uit geen enkele verifieerbare berekening. Als je er naar vraagt blijken die er niet te zijn. Het RIVM stelt elk jaar een rapport op om de voortgang te monitoren, maar laat ook elk jaar weten niet te kunnen beoordelen of de verkeerscijfers die door de gemeenten worden aangeleverd (die bij de berekening van de luchtkwaliteit een grote rol spelen) wel kloppen. En de normen zullen in 2015 opnieuw niet gehaald worden.

De Europese Commissie was kennelijk diep onder de indruk van het NSL, want Nederland wist er in 2009 uitstel mee in de wacht te slepen. Diederik Samsom was minder enthousiast. Zijn oordeel was vernietigend: "Dat NSL is in de ogen van mijn fractie de ultieme smokkelstap (...) om met gegeven luchtvervuiling alsnog de goedkeuring voor bouwprojecten er doorheen te smokkelen, een goedkeuring die er anders niet zou komen (...) een bureaucratisch monstrum, dat beleidsambtenaren, juristen en adviesbureaus gouden tijden zal bezorgen."

Wat Diederik Samsom, toen hij dat vernietigende oordeel gaf, nog niet wist was dat het NSL er niet alleen toe diende Europa over te halen Nederland 5 jaar uitstel te geven, maar dat het bovendien de bedoeling bleek te zijn burgers de mogelijkheid te ontnemen beroep in te stellen (in verband met luchtkwaliteit) tegen weg- en bouwprojecten die in het NSL zijn opgenomen. De Nederlandse overheid heeft met het NSL dus niet alleen Europa op het verkeerde been gezet, maar bovendien de burger buitenspel gezet. 

Zoals Diederik Samsom terecht betoogde zou het NSL beleidsambtenaren, juristen en adviesbureaus gouden tijden bezorgen. Van die kant hoeven we dus geen kritiek te verwachten, ook niet nu in 2015 opnieuw niet aan de normen wordt voldaan. Ook het rijk, provincies en gemeenten zijn erg tevreden over het NSL. Doordat burgers geen beroep kunnen instellen tegen plannen in het NSL, worden die plannen ook niet door de bestuursrechter getoetst.

Dankzij het NSL kan er dus volop gebouwd worden en hoeft de overheid zich niets van luchtkwaliteitsnormen aan te trekken. Samsom noemde het een NSL een 'ultieme smokkelstap', het zou beter zijn van een Nationaal Samenzweringsprogramma Luchtkwaliteit te spreken.