Kees van Oosten - Het schijnt wethouder Van Hooijdonk ernst te zijn met het plan om 150 door het lot aangewezen Utrechters drie volle dagen te laten praten over energiebesparing. Dat moeten we opmaken uit het interview van dinsdag 6 januari 2015 in de Volkskrant. Ze had het boek "Tegen verkiezingen" van David van Reybroeck gelezen en zag opeens het licht.

Van Reybroeck wijst terecht op de gebreken van ons democratisch bestel: raadsleden, statenleden en parlementariërs zijn doorgaans hoogopgeleiden. Gewone mensen zitten er niet tussen en krijgen geen kans. De diagnose is niet nieuw. De Labour-politicus Michael Young schreef daar in 1958 een bestseller over: 'The rise of the Meritocracy'. Over hoe wij worden bestuurd door een kleine elite hoogopgeleiden die vooral goed voor zichzelf zorgt. 

Met Van Reybroeck denkt Van Hooijdonk dus een remedie te hebben gevonden: via loting burgers laten meedenken over hoe we van onze afhankelijkheid van fossiele brandstof af komen. Wat die burgers moeten bedenken staat voor Van Hooijdonk al vast, zo blijkt uit het Volkskrant interview: een combinatie van meer geïsoleerde woningen, windmolens, zonnepanelen en stadsverwarming. 

Interviewer Charlotte Huisman vraagt terecht: "Als dat allemaal zo duidelijk is, waarom heeft u dan die burgers nodig"? Het antwoord van de wethouder is: "We moeten de bewoners een wenkend perspectief bieden, zonder ze te dwingen". Kortom: wat er moet gebeuren staat al lang vast, maar de bewoners moeten dat zelf bedenken. Anders voelen ze zich gedwongen en dan gaan ze moeilijk doen. 

Laatste vraag van Huisman: Als de bewoners nu met heel andere oplossingen komen? Het politieke antwoord van Van Hooijdonk: "Als er iets heel anders uitkomt dan we verwachten moeten we kijken hoe we daar politiek mee omgaan". Waarschijnlijk wordt het experiment met die 150 burgers dus net zo vaak herhaald tot het oplevert wat wethouder Van Hooijdonk horen wil.

Nu zijn er in Utrecht best veel mensen die opvattingen uitdragen over wat er moet gebeuren om energie te besparen. Die mensen is Van Hooijdonk liever kwijt dan rijk want die beginnen dan te zeuren dat het autoverkeer teruggedrongen moet worden en dat de gemeente aanzienlijk op energie kan besparen door bouwambities te matigen. En dat is niet wat Van Hooijdonk horen wil. Met het experiment van 150 door loting aangewezen burgers is ze meteen van eigenwijze burgers af die uit zichzelf al meedachten.

Het experiment heeft nog een groot voordeel: die 150 door loting aangewezen burgers zullen in de meeste gevallen niet goed thuis zijn in de milieukunde en zijn dus makkelijk te beïnvloeden door de deskundigen die door de gemeente worden ingehuurd om ze voor te lichten. Het moet dus mogelijk zijn om die 150 burgers precies dat te laten zeggen wat de wethouder horen wil, zeker als je het experiment desnoods een paar keer kunt overdoen.

En dan is er voor wethouder Hooijdonk nog een groot voordeel: als die 150 mensen tot de conclusie komen dat er windmolens moeten komen (een standpunt dat Van Hooijdonk om politieke redenen zelf niet durft in te nemen) en er steekt een storm van protest op, dan kan ze altijd zeggen: Ja, maar dat was niet mijn idee.