Anneke van Spanje (88) heeft hulp gekregen van het Buurtteam Hooggraven/Tolsteeg nadat ze geestelijk in de knoop kwam toen ze een groot geldbedrag, dat ze aan haar fysiotherapeute had uitgeleend, niet terugkreeg.

Interview door Jan Jansen

Anneke van Spanje vertelt dat ze psychische problemen kreeg nadat ze in goed vertrouwen, twee jaar geleden, tienduizend euro aan haar fysiotherapeute had uitgeleend en deze op haar vraag volgens afspraak in termijnen af te lossen geen reactie kreeg.

“Ik heb hier het bewijs met een handgeschreven ondertekende leenovereenkomst met een terugbetalingsregeling. Zij was de enige met wie ik een echte vertrouwensband had. Voor haar was ik een soort moeder. Zelf ben ik nooit getrouwd geweest en ik heb ook geen vrienden. Omdat zij de enige was waar ik, nu op oudere leeftijd, goed mee kon praten doet dit zo’n ongelofelijke pijn. Ik woon in Huize Tolsteeg en had er slapeloze nachten van. Toen ik dit in wanhoop aan een verpleegster vertelde bracht ze me in contact met Ilona van Nes van het buurtteam Hooggraven/Tolsteeg.”

Ilona van Nes heeft een aantal gesprekken gevoerd met Anneke van Spanje. “Ik heb contact opgenomen met een advocaat om te kijken of de politie ingeschakeld kon worden. Uit dat gesprek bleek dat Anneke vrijwel kansloos is om via de juridische weg het geld nog terug te krijgen. We gaan het nu op een andere manier, via overreding, proberen. Uit onze gesprekken bleek verder dat Anneke nagenoeg geen sociale contacten heeft. Daardoor is ze erg kwetsbaar. Om daar iets aan te doen heb ik haar via het Nationaal Ouderenfonds in contact gebracht met een vrijwilligster waarmee ze naar TivoliVredenburg kan voor klassieke muziekuitvoeringen. Zelf gaat Anneke nu ook aan kleuters voorlezen. Ze krijgt nu dus hulp van vrijwilligers en is zelf vrijwilliger. Het is prettig te horen dat ze ’s nachts meer rust heeft en weer zin in het leven heeft gekregen. Ze is een vitale vrouw met specifieke belangstelling voor klassieke muziek en natuur.”

Anneke van Spanje groeide op in een grote bovenwoning boven de apotheek aan de Steenweg 44. Dit fraaie pand met teakhouten erker, gebouwd in 1891, is tot 1964 door drie generaties Van Spanje als apotheek/ drogisterij in gebruik geweest. De apotheek had vroeger een regiofunctie. Boeren gingen op marktdagen met hun vrouwen naar de stad. Boerinnen gingen dan winkelen en koffiedrinken bij de winkeliers. Ze brachten dan hun recepten bij Van Spanje en werden in de grote kamer achter de drogisterij ontvangen. Dat deden ze tot in de jaren vijftig.

Achter de apotheek was het laboratorium waar scheikundig en natuurkundig onderzoek werd gedaan. De apotheek is in 1964 opgeheven omdat de binnenstad ontvolkte. Meubelzaak Verbon kwam er toen in. Het fraaie apothekersinterieur is door Gerard van Spanje, Anneke’s vader, geschonken aan het Centraal Museum. Het staat nu opgeslagen in Gouda om te worden opgenomen in een apothekersmuseum.

Het exterieur van de apotheek Van Spanje. Foto: HUA

“Mijn vader was een chique man en bijzonder streng in zijn opvoeding voor mijn drie broers en twee zussen,“ vertelt Anneke. “Buiten op straat spelen, dat hoorde niet. We speelden op onze zolder. Vriendjes en vriendinnetjes kwamen er bij ons thuis niet in. Spelletjes deed mijn vader nooit met ons, over de apotheek en zijn werk werd thuis niet gesproken. Op zondag mochten we, als meisjes, in onze zondagse kleren wandelen met een hoedje op en met handschoenen aan, zelfs als de mussen van het dak vielen van de hitte. Pas buiten de stad mochten we onze handschoenen uitdoen. Ik groeide alleen op zonder vriendinnen. Toen ik een vriendje kreeg werd die door mijn vader afgekeurd. Ik kreeg geen toestemming met hem om te gaan en ben verder altijd alleen gebleven omdat ik geen vriendje meer aan durfde uit angst voor mijn vader. Ook mijn zusters bleven ongetrouwd. Ik heb mijn ouders tot hun dood thuis verzorgd. Mijn moeder is in 1962 en mijn vader in 1966 gestorven. Na hun dood ben ik op veertig jarige leeftijd voor het eerst zelfstandig gaan wonen in een flat aan het Tolsteegplantsoen. Je kunt wel zeggen dat ik sterk getekend ben door mijn opvoeding maar ik heb geen rancune naar mijn ouders. Ze hadden het beste met ons voor.”

Na haar opleiding op de St. Dominicus ULO in de Alendorpstraat krijgt Anneke een baantje bij een handwerkzaak in Hilversum. “Ik hou van werken met mijn handen en ben nog altijd bezig met patchwork. Na een paar werkgevers kreeg ik een administratieve functie bij de afdeling Culturele Zaken van de gemeente. Daar heb ik van 1970 tot 1990 gewerkt. Ik heb het daar erg naar mijn zin gehad omdat ik er te maken kreeg met klassieke muziek. Bij ons thuis was er veel belangstelling voor cultuur, het is mij van jongs af aan ingeprent. Ik kreeg, als medewerker van Culturele Zaken, de mogelijkheid om gratis voorstellingen in het muziekcentrum bij te wonen als het niet was uitverkocht. Ik was alleenstaande en zat er wel vier avonden per week.”

Anneke is blij met de professionele inzet van anderen om het uitgeleende geld terug te krijgen. Door inzet van Ilona van Nes van het buurtteam Hooggraven/ Tolsteeg is ze ook in contact gekomen met vrijwilligers die haar uit een sociaal isolement haalden en betrekken bij activiteiten die ze prettig vind. Haar strenge opvoeding heeft zijn sporen nagelaten wat mede de oorzaak is van haar leven zonder sociaal netwerk. Haar fysiotherapeute maakte misbruik van haar goedgelovigheid en vertrouwen. Met hulp van anderen komt ze er langzaam bovenop en ziet ze de toekomst positief in. 

Bij een buurtteam kun je terecht als je vastloopt met vragen rond opvoeden, echtscheiding, werkeloosheid, huiselijk geweld, psychische problemen, schulden, eenzaamheid, overlast en meer. Een buurtteam bestaat uit professionele hulpverleners met ervaring die nauw samenwerken met scholen, consultatiebureaus, huisartsen en wijkverpleging. Vanaf 1 januari 2015 kunnen alle Utrechters met een hulpvraag terecht bij een buurtteam in de eigen buurt.

(Dit interview is eerder gepubliceerd in De Oud-Utrechter en is met toestemming van de auteur overgenomen.)