Jim Terlingen - U weet het nog wel: op 2 januari 2025 zou het CABR online komen. Dat ging toen niet door, maar vandaag werd er toch een stapje gezet. Ik was erbij. 

CABR
Het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR), dat fysiek is ondergebracht bij het Nationaal Archief in Den Haag, is het grootste oorlogsarchief van Nederland en omvat de processtukken van ca. 425.000 personen die kort na de oorlog verdacht werden - en een deel daarvan veroordeeld - van collaboratie met de nazi's.

De archiefwet bepaalde dat deze informatie vanaf 1 januari 2025 openbaar toegankelijk is. In het project Oorlog voor de Rechter was men de maanden ervoor hard bezig dit op een toegankelijke wijze te doen.

Op donderdag 2 januari 2025 zouden de eerste 8 miljoen van de naar schatting 30 miljoen pagina’s online beschikbaar komen. Maar tegen het eind van 2024 stak de staatssecretaris daar een stokje voor. De Autoriteit Persoonsgegevens had namelijk een formele waarschuwingng gegeven. 

Nu bevat de website Oorlog voor de Rechter defacto alleen een namenlijst.

Vandaag
Op 1 juli 2025 (vandaag) zette het Nationaal Archief toch een stapje. Op de studiezaal in Den Haag staan sinds vandaag vijf beveiligde computers waarmee u kunt zoeken in het gedigitaliseerde deel van het CABR. Dat is de software die op 2 januari op het internet zou komen. 

Ik was er als de hazen bij en kon een plekje reserveren. Om 10 uur vanochtend hadden vier anderen en ik de primeur. Ik verwachte draaiende nieuwscamera's van het NOS Journaal, maar niks ervan. Die waren waarschijnlijk helemaal gefocust op het warme weer.

Wat kan er nu?
Je kunt nu veel beter zoeken. CABR-dossiers bevatten niet alleen informatie over mensen die onderzocht zijn door de Bijzondere Rechtspleging, maar ook over (Joodse) slachtoffers, verzetsstrijders en over gebeurtenissen uit de oorlog. Deze informatie was tot nu toe moeilijk te vinden, omdat CABR-dossiers alleen op naam van de onderzochte personen staan.

Nu het CABR volledig digitaal doorzoekbaar wordt, zijn er nieuwe onderzoeksmogelijkheden. 

En?
Ik heb 3,5 uur mogen zoeken. De software werkte aardig goed. Ik vond wel een bugje: één digitaal dossier bleek per ongeluk honderden pagina's te bevatten die daar niet in thuishoren. Dat heb ik doorgegeven natuurlijk.

Binnen het onderzoekgebied waarin ik me nu bevind (de Utrechtse verzetsvrouw Trui van Lier en haar Kindjeshaven) waren de vondsten niet schokkend. Ik vond wel een getuigenis die Trui had afgelegd in een zaak die ik nog niet 'in the picture' had. Dat is tof.

En wat ook bijzonder is. Als je 'Geertruida van Lier' intypt, krijg je ook meteen de 176 voorkomens te zien van pagina's waarin deze woorden voorkomen. Dat is soms Geertruida Jansen uit De Lier, maar kan ook slaan op Truus van Lier, die dezelfde geboortenaam had als mijn Trui.

En nu weet ik dus de naam van de chauffeur die Truus in opdracht van de Duitsers naar de gevangenis op de Gansstraat vervoerde na haar arrestatie in 1943. Hij zegt er iets over in zijn rechtszaak. Hij moest haar daarna in Utrecht ook schriftelijk ondervragen, las ik vandaag.

Dat feitje staat niet in het boek van Jessica van Geel over Truus. Zo zie je: nieuwe technieken, geven ook weer nieuwe informatie.

Eenderde
Ik heb nu pas eenderde van de dossiers kunnen doorzoeken. Voor iemand die graag volledig wil zijn, is alles dat geen 100 procent is ook een soort-van-niets. Ergens in 2027 staat alles in het systeem. Geduld. Hopelijk dan ook vanaf huis toegankelijk. Of anders op regionale terminals, dus bij het Utrechts Archief.

   

Reacties naar: terlingenschrijft@kpnmail.nl
En zie ook: www.jimterlingen.nl