Kees van Oosten - Er is veel nagedacht over en onderzoek gedaan naar de vraag hoe het toch mogelijk is dat normale mensen zich laten verleiden door het kwaad. Niet alleen in oorlogssituaties of bij gewapende conflicten, maar ook in vredestijd en in experimentele situaties. Denk bij het laatste bijvoorbeeld aan het Stanford Prison Experiment (1971). Zimbardo heeft zijn Standford Prison Experiment uitvoerig beschreven in het 'The Lucifer Effect' (2007) dat als ondertitel heeft 'Understanding how good people turn to evil'.

Wat mij in die studie altijd dwars gezeten heeft is de suggestie die besloten ligt in de vraag 'zijn wij niet allemaal zondaars'? Alsof er geen verschil is tussen mensen die min of meer gedwongen worden mee te doen en de baasjes die vrijwillig meedoen aan het kwaad.

Vreemd genoeg lijkt er niet veel belangstelling te zijn voor die tweede categorie. Wél voor de grote schurken die alle schuld krijgen. Maar niet voor al die kleine baasjes die van harte de kant van de machthebber kiezen. De geschiedenis lijkt altijd zo te worden beschreven dat ook zij er niets aan konden doen.

Toch, als je goed leest, blijkt uit case studies wel degelijk dat er in elke groep of organisatie er een aantal zijn die er genoegen aan beleven hun wil aan anderen op te leggen en zich laten gelden ten koste van bescheiden en minder assertieve mensen. Zoals je dat ook bij ontgroeningen ziet, bij pestkoppen op school en in de politiek. In elke organisatie of samenleving is dat de meest invloedrijke groep. Die moet je als machthebber te vriend houden, want die helpen je de rest onder de duim te houden. Dat zij nauwelijks voorwerp zijn van historisch onderzoek heeft een reden: de historie wordt altijd beschreven zoals de baasjes en praatjesmakers die willen zien.

Waarom schrijf ik dit eigenlijk? Omdat ik erg met Naomi Klein bezig ben. Die zet zich in No Time nogal af tegen politici én tegen milieuclubjes omdat die teveel een pot nat zijn, zich maar al te graag opwerpen als woordvoerders van de zwijgende meerderheid en op maatregelen aansturen die de vervuilers in de kaart spelen. Klein is heel stellig: als de actie niet echt van onderop komt en de baasjes hun gang kunnen blijven gaan, ziet het er beroerd uit voor het klimaat.

Vrijdag 6 maart om 19.30 uur wordt door de SSLU een presentatie gegeven over het boek van Naomi Klein 'No Time, verander nu, voor het klimaat alles verandert'. Plaats: De Speler, Thorbeckelaan 18c.